خُرفه از سبزیجات بسیار مفید است. گیاه خرفه سرشار از مواد مغذی مانند ویتامین ها و مواد معدنی از جمله ویتامین A و آهن است. خرفه سرشار از امگا ۳ است و خواص خرفه می‌تواند به کاهش وزن و مراقبت و زیبایی پوست کمک کند. در این مقاله شما را با ارزش غذایی خرفه، خواص خرفه و موارد احتیاطی مصرف آن آشنا خواهیم کرد.
🌱 نام‌های رایج و محلی خرفه
آیا می‌دانستید به این سبزی پرخاصیت، پرپین هم می‌گویند؟ در مناطق مختلف از نام‌های دیگری مانند قُلفه، بوخله و بقله‌الفاطمه نیز برای آن استفاده می‌شود.
خرفه چیست؟
خرفه از سبزیجات برگ سبز است که می‌توان آن را به‌شکل خام یا پخته مصرف کرد. نام علمی خرفه «Portulaca oleracea» است. ۹۳٪ از این گیاه گوشتی را آب تشکیل می‌دهد. خرفه احتمالا بومی مناطق مدیترانه بوده، اما امروزه از آن در اروپا، آسیا، خاورمیانه و آفریقا به‌طور عمده استفاده می‌شود. خرفه ساقه‌های کوچکِ قرمز و برگ‌های سبز دارد. این گیاه طعم ترش و نمکی دارد و شبیه اسفناج و آب‌تره است. تمام گیاه شامل برگ‌ها، ساقه، گل‌ها و تخم خرفه خوراکی هستند و هزاران سال است که برای موارد مختلف از آنها استفاده می‌شود.
از گذشته‌های دور از خرفه استفاده می‌شده است. چینی‌ها در طب باستانی خود و قبایل بومی استرالیا از خرفه استفاده می‌کردند. اما در ایالات متحده به خرفه بیشتر به چشم علف هرزی نگاه می‌کنند که در باغچه و زمین‌ها می‌روید.
از خرفه می‌توان مانند اسفناج و کاهو در سالادها و ساندویچ‌ها استفاده کرد.
خرفه را می‌توان در بیشتر نقاط جهان و آب‌وهواهای مختلف پرورش داد. این گیاه در باغ‌ها و حاشیه‌ی پیاده‌روها می‌روید، ولی حتی می‌تواند شرایط سخت‌تر مانند کم‌آبی، خاک‌های خیلی نمکی یا خالی از مواد مغذی را نیز تحمل بکند.
ارزش غذایی خرفه
استفاده از خرفه در طب سنتی سابقه‌ی طولانی دارد. خرفه سرشار از مواد مغذی مختلف است. هر ۱۰۰ گرم خرفه محتوی مواد مغذی زیر است:
- ویتامین A: مقدار ۲۶٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- ویتامین C: مقدار ۳۵٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- منیزیم: ۱۷٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- منگنز: ۱۵٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- پتاسیم: ۱۴٪ نیاز روزانه‌ی بدن؛
- آهن: ۱۱٪ نیازروزانه‌ی بدن؛
- کلسیم: ۱۱٪ نیازروزانه‌ی بدن.
همچنین خرفه محتوی مقادیر اندکی از ویتامین B۱ و ویتامین B3 و B2، فولات، مس و فسفر است.
جالب این است که خرفه با وجود این همه مواد مغذی، تنها محتوی ۱۶ کالری انرژی است. این ویژگی‌ها موجب شده خرفه از لحاظ تراکم مواد مغذی نسبت به کالری یکی از مفیدترین غذاها در جهان باشد.
سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳
اسیدهای چرب امگا ۳ اهمیت ویژه‌ای دارند. زیرا بدن نمی‌تواند خودش آنها را بسازد. بنابراین باید این چربی‌ها را از طریق غذاها به‌دست آورد. خرفه چربی زیادی ندارد، ولی بخش قابل‌توجهی از چربی آن به‌شکل اسیدهای چرب امگا ۳ است.
خرفه محتوی دو شکل اسیدهای چرب امگا ۳ یعنی آلفالینولئیک اسید (ALA) و ایکوساپنتانوییک اسید (EPA) است. آلفالینولئیک اسید در بسیاری از گیاهان یافت می‌شود، ولی ایکوساپنتانوییک اسید بیشتر در فرآورده‌های جانوری (مانند ماهی‌های چرب) و جلبک یافت می‌شود.
در مقایسه با سایر سبزیجات، مقدار آلفالینولئیک اسید موجود در خرفه بسیار چشمگیر است. مقدار آلفالینولئیک اسید موجود در خرفه ۵ تا ۷ برابر اسفناج است.
جالب است بدانید که خرفه محتوی مقدار مناسبی از ایکوساپنتانوییک اسید است. این چربی امگا ۳ در بدن فعال‌تر از آلفالینولئیک اسید بوده و علاوه‌بر جانوران، بیشتر در گیاهانی یافت می‌شود که در خشکی نمی‌رویند (گیاهان آبی).
سرشار از آنتی اکسیدان ها و ویتامین
خرفه سرشار از آنتی اکسیدان ها و برخی ترکیبات گیاهی مفید است که عبارت‌اند از:
- ویتامین C: ویتامین C یا آسکوربیک اسید آنتی اکسیدانی است که برای سلامت پوست، استحکام استخوان و عضلات ضروری است.
- ویتامین E: خرفه محتوی مقادیر بالایی از نوعی ویتامین E به‌نام آلفاتوکوفرول است. آلفاتوکوفرول از آسیب به غشاهای سلولی جلوگیری میکند.
- ویتامین A: خرفه محتوی آنتی‌اکسیدانی به‌نام بتاکاروتن است که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. ویتامین A در سلامت چشم و کمک به بینایی مؤثر است.
- گلوتاتیون: این آنتی‌اکسیدان مهم از سلول‌ها در برابر آسیب‌ها محافظت میکند.
- ملاتونین: خرفه محتوی ملاتونین است. ملاتونین هورمونی است که به خوابیدن کمک میکند. البته ملاتونین فواید دیگری نیز برای سلامتی دارد.
- بتالائین: خرفه در ساخت بتالائین نقش دارد. بتالائین از بدن در برابر آسیب‌های ناشی از لیپوپروتئین با چگالی کم یا کلسترول بد (LDL) به بدن جلوگیری میکند.
مطالعه‌ای در نوجوانان چاق نشان داد که تخم خرفه می‌تواند سطح کلسترول بد و تری گلیسرید را کاهش بدهد. این دو از عواملی هستند که خطر بیماری های قلبی را افزایش می‌دهند.
محققان این خاصیت را ناشی از آنتی اکسیدان‌ها و ترکیبات مفید گیاهی موجود در تخم خرفه می‌دانند.
سرشار از مواد معدنی مهم
خرفه سرشار از برخی مواد معدنی مهم است. خرفه منبع خوبی از پتاسیم است. پتاسیم به تنظیم گردش خون کمک میکند. مصرف بیشتر پتاسیم خطر سکته مغزی و حملات قلبی را کاهش می‌دهد.
خرفه منبع خوبی از منیزیم است. منیزیم ماده‌ی معدنی مهمی است که در بیش از ۳۰۰ واکنش آنزیمی در بدن نقش دارد. همچنین منیزیم در جلوگیری از ابتلا به بیماری قلبی و دیابت نوع ۲ نیز مؤثر است.
همچنین خرفه محتوی کلسیم است. کلسیم فراوان‌ترین ماده‌ی معدنی در بدن است. کلسیم برای سلامت استخوان‌ها ضروری است.
فسفر و آهن نیز در خرفه یافت می‌شود. ولی مقادیر آنها کمتر است.
معمولا مقدار مواد معدنی در خرفه‌ی بالغ بیشتر از گیاهان جوان‌تر است.
خواص خرفه برای سلامتی
خرفه خواص مختلفی دارد که از بروز بیماری‌ها پیشگیری و به درمان آنها کمک میکند. در زیر به مرور خواص خرفه برای سلامتی می‌پردازیم.
۱. کمک به سلامت قلب
خرفه به روش‌های مختلفی به سلامت قلب و عروق شما کمک میکند. همان‌طوری که قبلا اشاره کردیم خرفه سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ بوده که برای قلب مفید است. اسیدهای چرب امگا۳ به کاهش کلسترول بد بدن کمک میکند و باعث می‌شوند تعادل کلسترول در گردش خون بهتر برقرار بشود. مصرف غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و تصلب شرایین را کاهش می‌دهد. درنتیجه از بروز حملات قلبی و سکته‌های مغزی جلوگیری میکند. علاوه‌براین، پتاسیم موجود در خرفه می‌تواند با خاصیت اتساع عروق، از فشار خون کاسته و به آرامش رگ‌های خونی و کاهش فشار وارده بر قلب کمک بکند.
۲. کاهش وزن
خرفه کالری پایینی دارد، ولی سرشار از مواد مغذی و فیبر است. بنابراین افراد با مصرف خرفه در وعده‌ی غذایی‌شان بدون دریافت کالری بیش‌ازاندازه، زودتر سیر می‌شوند. درنتیجه می‌توانید به‌کمک خرفه وزن کم کنید و رژیم غذایی بهتری داشته باشید.
۳. کمک به رشد کودکان
با اینکه درباره‌ی این خاصیت اسیدهای چرب امگا ۳ هنوز تحقیقات بیشتری در جریان است، ولی نتایج اولیه نشان می‌دهند که بالابودن مقادیر اسیدهای چرب امگا ۳ در رژیم غذایی کودکان می‌تواند از بروز برخی اختلالات مربوط به رشد کودکان مانند اوتیسم (درخودماندگی)، اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) و مشکلات دیگری که میلیون‌ها کودک را در سرتاسر دنیا تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، جلوگیری بکند.
۴. درمان مشکلات گوارشی
برخی افراد به اثرگذاری روش‌های مختلف پزشکی جایگزین برای درمان بیماری‌های خود اعتقادی ندارند. اما در طب سنتی چینی به‌طور گسترده‌ای از خرفه برای درمان مشکلات مختلف مانند درمان اسهال، درمان خونریزی روده، درمان بواسیر و درمان اسهال خونی استفاده می‌شود. امروزه نیز از خرفه برای درمان بیماری‌های روده‌ای مختلف استفاده می‌شود. این مزایا بیشتر به‌خاطر وجود ترکیبات آلی موجود در خرفه مانند دوپامین، اسید مالیک، سیتریک اسید، آلانین و… است.
۵. محافظت از پوست
خرفه می‌تواند به درمان مشکلات مختلف پوستی کمک بکند. استفاده‌ی موضعی از خرفه موجب می‌شود تا مقادیر بالای ویتامین A، همراه با مجموعه‌ای از ترکیبات مفید موجود در آن، التهابات ناشی از نیش زنبور و مار را بهبود بخشد. خرفه به سلامت و ظاهر پوست، کاهش چین و چروک پوست، بهبود سلول‌های پوستی و از بین بردن جای زخم و لکه‌های پوستی کمک میکند.
۶. پیشگیری از سرطان
خواص خرفه در پیشگیری از سرطان موثر است. امروزه سرطان به یکی از شایع‌ترین و تلخ‌ترین بیماری‌ها در سرتاسر جهان تبدیل شده است. بنابراین وجود غذاهای ضدسرطان اهمیت چشمگیری پیدا کرده است. خرفه محتوی مقادیر بالایی از ویتامین‌های A و C بوده که هر دو با خاصیت آنتی‌اکسیدانی‌شان در پیشگیری از ابتلا به سرطان مخصوصا سرطان ریه و سرطان دهان مؤثرند. همچنین خرفه محتوی رنگ‌دانه‌های بتالائین است که موجب ایجاد رنگ زرد و قرمز منحصربه‌فرد آن می‌شوند. بتاسیانین‌ها و بتاگزانتین‌ها در بدن خاصیت ضدجهش‌زایی دارند. درنتیجه می‌توانند از جهش‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد در سلول‌های سالم جلوگیری کند و مانع از پیشرفت سرطان شوند.
۷. تقویت بینایی
ویتامین A و بتاکاروتن موجود در خرفه به سلامت چشم و تقویت بینایی کمک می‌کنند. خرفه می‌تواند با خنثی‌کردن اثرات رادیکال‌های آزاد از بروز بیماری‌های وابسته به سن مانند تباهی لکه‌ی زرد و آب مروارید در چشم جلوگیری بکند.
۸. تقویت استخوان ها
خواص خرفه می‌تواند به تقویت استخوان ها کمک کند. مواد معدنی خرفه آن را به یکی از بهترین گزینه‌ها برای جلوگیری از ضعف استخوان‌ها تبدیل کرده است. کلسیم، منیزیم، آهن و منگنز برای رشد بافت استخوان و تسریع فرایند ترمیم استخوان‌ها ضروری هستند. اینها می‌توانند به پیشگیری از پوکی استخوان کمک بکنند. پوکی استخوان از بیماری‌های استخوان مرتبط با سن است که میلیون‌ها نفر از آن رنج می‌برند.
۹. کمک به گردش خون
وجود مقادیر بالایی از آهن و مس در خرفه باعث می‌شود تا مصرف این سبزی به افزایش تولید گلبول‌های قرمز کمک بکند. هر دوی این مواد معدنی برای کمک به افزایش گردش خون ضروری هستند. با تسهیل گردش خون و خون‌رسانی به سلول‌ها و اندام‌ها، اکسیژن بیشتری به آنها می‌رسد و سرعت ترمیم و بهبود آنها افزایش می‌یابد. همچنین آهن و مس به رشد مو و سوخت و ساز مناسب در بدن نیز کمک می‌کنند.
چگونه خرفه را مصرف کنیم؟ (روش‌های خوشمزه و سالم)
شاید برایتان سوال باشد که این سبزی پرخاصیت را چگونه می‌توان در رژیم غذایی روزانه گنجاند. خوشبختانه خرفه طعمی لطیف و کمی ترش و نمکی دارد که آن را برای استفاده در انواع غذاها مناسب میکند. در ادامه چند روش ساده و خوشمزه برای مصرف خرفه را به شما معرفی می‌کنیم:
۱. به صورت خام در سالاد:
ساده‌ترین راه، استفاده از برگ‌ها و ساقه‌های جوان خرفه در سالاد است. آن را مانند سبزی خوردن در کنار غذا یا به عنوان پایه‌ی اصلی سالاد استفاده کنید. ترکیب خرفه با گردو، پنیر فتا، گوجه گیلاسی و کمی روغن زیتون یک سالاد بی‌نظیر می‌سازد.
۲. در ترکیب با ماست (بورانی خرفه):
مانند بورانی اسفناج، می‌توانید خرفه را کمی تفت داده یا بخارپز کنید و پس از خنک شدن با ماست چکیده، سیر و کمی نمک مخلوط کنید. این ترکیب یک میان‌وعده یا پیش‌غذای فوق‌العاده سالم و خوشمزه است.
۳. در انواع آش و سوپ:
خرفه لعاب خوبی به آش و سوپ می‌دهد. می‌توانید آن را خرد کرده و در ۳۰ دقیقه پایانی پخت به آش رشته، آش دوغ یا انواع سوپ سبزیجات اضافه کنید تا خواص و طعم آن به غذا منتقل شود.
۴. املت یا نیمرو با خرفه:
برگ‌های خرفه را کمی در کره یا روغن زیتون تفت دهید تا نرم شوند، سپس تخم‌مرغ را به آن اضافه کنید. این یک صبحانه مقوی و متفاوت برای شروع یک روز پرانرژی است.
۵. در اسموتی‌های سبز:
اگر به اسموتی‌های سالم علاقه دارید، یک مشت خرفه تازه را به همراه میوه‌هایی مانند سیب سبز، خیار، لیمو و کمی زنجبیل در مخلوط‌کن بریزید تا یک نوشیدنی سرشار از آنتی‌اکسیدان داشته باشید.
سوالات متداول درباره سبزی خرفه
🌿 سبزی خرفه برای چی خوبه؟
خرفه برای سلامت قلب و عروق (به دلیل امگا ۳)، کاهش وزن (فیبر بالا و کالری کم)، سلامت پوست، تقویت استخوان‌ها و بهبود گردش خون بسیار مفید است.
⚖️ آیا خرفه به لاغری کمک میکند؟
بله. خرفه با داشتن فقط حدود ۱۶ کالری در ۱۰۰ گرم و فیبر بالا، باعث سیری طولانی‌مدت می‌شود و به کاهش وزن کمک میکند.
🔥 طبع خرفه در طب سنتی چیست؟
در طب سنتی، طبع خرفه بسیار سرد و تر است. برای رفع عطش و التهاب ناشی از گرمی مزاج توصیه می‌شود. افراد سردمزاج بهتر است آن را همراه با مصلحات گرم مانند نعناع مصرف کنند.
📝 نام دیگر سبزی خرفه چیست؟
خرفه با نام‌های پرپین، قُلفه، بوخله و بقله‌الفاطمه نیز شناخته می‌شود.
احتیاط
خرفه محتوی اگزالات است. وجود اگزالات احتمال تشکیل و پیشرفت سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. بنابراین اگر از سنگ کلیه رنج می‌برید، بهتر است از مصرف خرفه چشم‌پوشی بکنید.
همچنین اگزالات خاصیت ضدتغذیه‌ای دارد. درنتیجه ممکن است از جذب مواد معدنی مانند کلسیم و منیزیم جلوگیری بکند.
مقدار اگزالات در خرفه‌ای که در سایه و شرایط تاریک رشد میکند، بیشتر از خرفه‌ای است که نور آفتاب دریافت میکند.
اگر وجود اگزالات در خرفه باعث نگرانی‌تان شده است، خرفه را همراه با ماست میل بکنید. زیرا ماست مقدار اگزالات موجود در خرفه را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. همچنین پختن خرفه با آبِ درحال جوش می‌تواند موجب کاهش چشمگیر اگزالات موجود در آن شود.
راه‌حل‌هایی برای اینکه هم زیبا بمانیم هم سالم
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر