آیا همیشه نگرانید که شریک عاطفی‌تان شما را رها کند؟ آیا بعد از آخر هر رابطه دچار حس فقدان و رنجی عمیق می‌شوید؟ اگر پاسختان به این سوال‌ها مثبت است، احتمالا دچار طرحواره رهاشدگی باشید. طرحواره رهاشدگی نوعی الگوی رفتاری است که جهت می‌بشود فرد هراس شدیدی از رهاشدن داشته باشد. افراد دچار این الگوی رفتاری درنتیجه توانایی‌های صدمه‌زای دوران کودکی خود، در روابطشان دچار مشکلات بسیاری خواهد شد. با ما در این مقاله همراه باشید تا دلایل تشکیل، علائم و راه حلهای درمان تله رهاشدگی را مرور کنیم.
علت تشکیل طرحواره رهاشدگی
امکان پذیر طرحواره رهاشدگی ناشی از مشکلاتی باشد که با آنها متولد شده‌ایم یا از قطع دلبستگی ایمن و دوره‌های تنهایی شدید در کودکی نشئت بگیرد. برای زیاد تر مردم طرحواره رهاشدگی ناشی از هر ۲ عامل است. این افراد طبق معمول در ۲ سال اول زندگی‌شان با حواس‌پرتی، جدایی یا غفلت والدین روبه رو شده‌اند و به همین علت با طرحواره رهاشدگی درگیرند.
تنهابودن و حس رهاشدن در کودکی یکی از دردناک‌ترین احساساتی است که انسان می‌تواند توانایی کند. در این سن، انسان نیاز به مواظب جسمانی دارد و به والدینش وابسته است. اگر به هر علت والدین خود را از دست بدهید یا آنها به شما دقت نکنند، حس تنهایی می‌کنید. کارشناسان می‌گویند این حس برای کودکان شبیه افتادن در چاه همراه با هراس، تنهایی و بی‌پناهی است. این توانایی تلخ امکان پذیر ناشی از غفلت آشکار والدین باشد، اما در تعداد بسیاری موارد اتفاقاتی می‌افتند که والدین تسلط خود بر اوضاع را از دست خواهند داد. کودکی که بیماری والدین، افسردگی یا جدایی آنها را دیده است، زیاد تر در معرض طرحواره رهاشدگی قرار می‌گیرد.
بازدید طرحواره رهاشدگی از نظر بیولوژیکی
آمیگدال یا بادامه یکی از تکه‌های مهم در مغز انسان است که مسئول فهمیدن احساسات و عکس العمل به آنهاست. این قسمت مغز در سنین کودکی و نوجوانی حساس‌تر است. آمیگدال حس هراس را پردازش می‌کند و علائم خطر را ذخیره می‌کند. هنگامی در بزرگ‌سالی رفتارهایی را از اطرافیان می‌بینیم که شبیه حرکت والدینمان است، طرحواره رهاشدگی فعال می‌بشود. بادامه این رفتارها را تشخیص می‌دهد، حس خطر می‌کند و عکس العمل جنگ یا گریز را تشکیل می‌کند. این عکس العمل علتمی‌بشود دچار اضطراب، ناامنی، خشم و افسردگی شویم.
علائم طرحواره رهاشدگی
نشانه‌های مهم طرحواره رهاشدگی عبارت‌اند از:
- باور نمی‌کنید که مجدد عشق را اشکار می‌کنید و به‌نظرتان روابط ناامیدکننده‌اند؛
- حس می‌کنید فردی را در زندگی خود ندارید که به شما اهمیت بدهد؛
- هنگامی فردی شما را ترک می‌کند، ناتوان می‌شوید و تسلی نمی‌پذیرید؛
- همیشه دلواپس هستید که دیگران شما را ترک کنند و در رفتارشان جستوجو نشانه‌های جدایی می‌گردید؛
- هنگامی از نزدیکانتان خبر ندارید، مضطرب می‌شوید و نشخوار ذهنی می‌کنید؛
- هنگامی فردی جواب تماس و مطلب‌هایتان را نمی‌دهد خشمگین و پرخاشگر می‌شوید؛
- همیشه می‌خواهید برای دیگران مهم باشید و دوست دارید شریک عاطفی و دوستانتان دائم کنار شما باشند؛
- به دیگران حس مالکیت دارید؛
- هنگامی نزدیکانتان وقتشان را بدون شما می‌گذرانند حس حسادت شدید می‌کنید؛
- برای جلوگیری از طردشدن در روابط جنسی ناخواسته دچار می‌شوید؛
- به انتقاد حساس هستید؛
- نمی‌توانید متعهد شوید و تابه حال روابط طویل‌زمان نداشته‌اید.
تست تله رها شدگی
اگر فکر می‌کنید دچار طرحواره رهاشدگی هستید، می‌توانید تست تله رهاشدگی را انجام دهید. با جواب به این سؤالات فهمید می‌شوید آیا این طرحواره با شرایط شما همخوانی دارد یا خیر:
- زیاد تر دلواپس ازدست‌دادن فرزند، همسر و دوستان خود هستید؟
- هنگامی اطرافیانتان زمان خود را بدون شما می‌گذرانند، دیر به خانه برمی‌گردند یا جواب مطلب‌هایتان را نمی‌دهند حس اضطراب، حسادت و خشمگینی می‌کنید؟
- آیا همیشه فکر می‌کنید افراد غیرقابل‌اعتمادند و امکان پذیر با رفتاری تکانشی از روابط دور شوید؟
تأثیر تله رهاشدگی بر روابط
طرحواره رهاشدگی توانایی‌ای زیاد درونی و شخصی است و افراد با دقت به ازمایش ها ناخوشایند قبل‌شان رفتارهای متغیری از خود نشان خواهند داد. برخی افراد می‌ترسند شریک عاطفی خود را از دست بدهند و گروهی دیگر از مبتلایان دلواپس ازبین‌رفتن روابط دوستانه و کاری خودند. در ادامه، روال احتمالی یک رابطه عاطفی را هنگامی یکی از طرفین در این تله دچار است، بازدید می‌کنیم.
۱. مرحله آشنایی
در این مرحله حس امنیت نسبی دارید و در ذهنتان از نظر عاطفی روی فرد روبه رو اندوخته‌گذاری نکرده‌اید و فقط از وقتی که با او می‌گذرانید لذت می‌برید. در این مرحله حرکت شما تقریبا طبیعی است و شریک عاطفی‌تان فهمید هیچ علامت خطری از جانب شما نمی‌بشود.
۲. مرحله ماه عسل
به این مرحله که می‌رسید، حس می‌کنید فرد روبه رو را دوست دارید و تصمیم می‌گیرید داخل رابطه متعهدانه شوید. وقتی که کنار هم هستید به‌خوبی می‌گذرد و شما از معاشرت با شریکتان لذت می‌برید. در مرحله ماه عسل زمان بسیاری را با هم می‌گذرانید و به همین علت حس امنیت و اسایش خاطر دارید.
۳. رابطه واقعی
زندگی همیشه در مرحله ماه عسل باقی نمی‌ماند. امکان پذیر شریک عاطفی شما مریض بشود، مشکلات خانوادگی داشته باشد یا زمان بسیاری از روز را در محل کار او بگذراند. در یک رابطه سالم و امن این اتفاقات کاملا طبیعی است و هر دو طرف فهمیدن می‌کنند که شریکشان نیاز دارد به کارهایش برسد، اما اگر در تله رهاشدگی دچار باشید، در این مرحله وحشت‌زده می‌شوید. دائم نگرانید که امکان پذیر شریک عاطفی‌تان را از دست بدهید و در عین حال نمی‌خواهید زیاد وابسته به نظر برسید، بعد احساسات خود را ابراز نمی‌دهید و در ذهنتان با خودتان می‌جنگید و همیشه مضطربید.
۴. علامت خطر
هر اتفاق کوچکی در این مرحله به جرقه‌ای خطرناک تبدیل می‌بشود. امکان پذیر شریک عاطفی‌تان یک مطلب شما را جواب ندهد، یک روز تلفنش در دسترس نباشد یا تصمیم بگیرد چند روزی با دوستان خود به سفر برود. این اتفاق کوچک شما را به‌شدت دلواپس می‌کند و عکس العمل بدی نشان می‌دهید، چراکه حس می‌کنید فرد روبه رو دیگر شما را دوست ندارد و برای او مهم نیستید.
در این مرحله مبتلایان به طرحواره رهاشدگی امکان پذیر یکی از این دو حرکت را نشان دهند:
- برخی با مطالبه‌گری و خشم از شریک عاطفی‌شان می‌خواهند برنامه‌های دیگرش را کنار بگذارد و کنار آنها بماند. آنها اصرار می‌کنند که فرد روبه رو باید عشق و علاقه خود را به آنها اثبات کند.
- دسته دیگر از تنهاماندن می‌ترسند. این حس چنان شدید است که مبتلا به تله رهاشدگی تصمیم می‌گیرد خودش رابطه را همه کند.
در این مرحله شریک عاطفی شما فهمید نمی‌بشود که چه اتفاقی افتاده است. او نمی‌داند چرا فردی که دوستش دارد، در این شرایط ساده عصبی شده و رفتاری سختگیرانه دارد. کارشناسان می‌گویند در این مرحله شریک عاطفی فرد مبتلا تلاش می‌کند به او مطمعن دهد که همه‌چیز عادی است، ولی موفق نمی‌بشود و درنهایت به‌گمان زیاد رابطه با ناکامی روبه رو می‌بشود.
درمان طرحواره رهاشدگی
همه ما دوست داریم برای نزدیکانمان مهم باشیم، اما مبتلایان به تله رها شدگی در دوری باطل دچار خواهد شد. مکانیزم مقابله با تروماهای قبل علتمی‌بشود آنها بیشتر از حد دچار هراس و ناامنی شوند و در روابطشان با مشکلات بسیاری روبه رو شوند. در ادامه، راه حلهایی را معارفه می‌کنیم که به پشتیبانی آنها می‌توانید با این طرحواره مقابله کنید.
۱. پذیرفتن قبل
برخی مردم خاطره راحتی از رهاشدن در دوران کودکی ندارند. آنها یادشان نمی‌آید که در قبل طعم تلخ طردشدن را چشیده باشند، اما بازتاب رفتارشان نمایانگر طرحواره رهاشدگی است. کارشناسان می‌گویند برای درمان هر طرحواره‌ای ابتدا باید آن را بپذیرید. فهمیدن و پذیرفتن احساساتی که توانایی کرده‌اید، خودآگاهی شما را عمیق می‌کند تا بتوانید از تله رهاشدگی فاصله بگیرید.
۲. دقت به محرک‌های بیرونی
علائمی را که شما را آزرده و خشمگین می‌کنند، در نظر بگیرید و به آنها دقت کنید. آیا هنگامی فردی جواب مطلب‌هایتان را نمی‌دهد، غمگین می‌شوید؟ بی‌خبری از اطرافیانتان برایتان سخت است؟ همیشه حس می‌کنید فردی به شما دقت نمی‌کند؟ آیا در روابط نومید و نگرانید؟ به عشق بدبین هستید؟
جواب به این سؤالات به شما پشتیبانی می‌کند محرک‌های تله رها شدگی را بشناسید و به آنها آگاه باشید.
۳. شناخت نشانه‌های رفتاری
کارشناسان می‌گویند برای درمان تله رهاشدگی باید به رفتارهای خود دقت کنید و نشانه‌ها را بشناسید. در طول روز دقت کنید که چه وقتی حس خشم، نگرانی، هراس یا رنجش دارید. هنگامی این احساسات را دارید، به حرکت خود دقت کنید. با این تمرین به‌مرور زمان توانایی شما در شناخت احساسات بهبود می‌یابد و می‌تواند با دقت به نیازهای عاطفی خود، بر حس ناامنی در روابط تسلط کنید.
۴. تمرینات روزانه
از یک بولت ژورنال برای ردیابی حالات و نیازهای خود منفعت گیری کنید و به خودتان زمان بدهید احساسات‌تان را گفتن کنید. تلاش کنید از دید فردی که به شما اهمیت می‌دهد، احساسات خود را ببینید و به نیازهای درونی‌تان جواب دهید. برای خود یادداشت‌های کوچک بنویسید و به دیوار اتاق یا میز کارتان بچسبانید. در این یادداشت‌ها به خود یادآوری کنید که در حال گذر از طرحواره رهاشدگی هستید و باید مواظب خودتان باشید. تلاش کنید بهترین دوست خودتان باشید و برای افکار درونی خود اهمیت قائل شوید.
۵. جلسات تراپی
طرحواره رهاشدگی چالش بزرگی در زندگی روزمره است و شما را با دردهای بسیاری روبه رو می‌کند. عبور از این رنج‌ها برای زیاد تر افراد دشوار است و حس ناتوانی و خستگی روحی آنها را تشدید می‌کند. در این شرایط بهتر است از درمانگر پشتیبانی بگیرید. کارشناسان اعتقاد دارند شرکت در جلسات تراپی زندگی‌تان را منقلب می‌کند، چراکه درمانگر در فضایی امن به شما پشتیبانی می‌کند احساسات خود را بشناسید و با آنها روبه رو شوید.
۶. طرحواره‌درمانی
طرحواره‌درمانی شکلی از روان‌درمانی است که در آن درمانگر به شما پشتیبانی می‌کند با طرحواره‌های ذهنی خود روبه رو شوید و آنها را حل کنید. در این روش درمانگر ازمایش ها و رویدادهای کودکی‌تان را به یادتان می‌آورد و سپس مکانیزهای مقابله‌ای سالم و جدیدی را به شما آموزش می‌دهد تا آنها را با الگوهای نادرست ذهنتان جانشین کنید. درمانگر امکان پذیر از تکنیک‌های تجسم هدایت‌شده، ایفای نقش و ذهن‌آگاهی پشتیبانی بگیرید تا احساسات شما را به چالش بکشد و درنهایت مسیر رهایی از طرحواره را به شما نشان دهد. با طرحواره‌درمانی یاد می‌گیرید اضطراب خود را مهار کنید و دلبستگی امن‌تری برای خود بسازید.
سخن پایانی
طرحواره رهاشدگی الگویی از فکرها و رفتارهای شما است که از ازمایش ها کودکی‌تان نشئت می‌گیرد. افرادی که با این طرحواره درگیرند، در روابطشان حس اضطراب و هراس شدیدی دارند و نمی توانند دلبستگی امن و سالم را توانایی کنند. برای درمان تله رهاشدگی راه حلهای مختلفی وجود دارند که به‌پشتیبانی آنها می‌توانید کیفیت زندگی عاطفی و اسایش ذهنی خود را بهبود دهید.
هشدار! این نوشته فقط جنبه آموزشی دارد و برای منفعت گیری از آن ملزوم است با پزشک یا متخصص وابسته مشورت کنید. اطلاعات زیاد تر
به پشتیبانی زبان بدن، ناگفته‌ها را بگویید و بشنوید