تابه‌حال برای شما پیش آمده که مدیرتان در محیط کار به شما زور بگوید یا شما را برخلاف میلتان ناچار به انجام کاری کند؟ آیا تابه‌حال پیش آمده که همکاری پشت‌سر شما دسیسه‌چینی کند؟ قلدری در محیط کار اتفاقی نادر نیست و متأسفانه مطابق آمار، میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا در محیط کار خود به‌شکلی با قلدری مواجه می باشند. در این مقاله ابتدا انواع قلدری را شرح می‌دهیم، سپس صدمه‌های آن را بازدید می‌کنیم و درنهایت راهکارهای فردی و سازمانی برای مقابله با آن را اراعه می‌دهیم.
نشانه‌های قلدری در محیط کار
برخی نشانه‌های قلدری در محیط کار آشنا و برخی نهان می باشند. قلدری در محیط کار به شکل‌های متنوعی رخ می‌دهد، به این علت جدولی از انواع قلدری با مثال‌های آنها اراعه کرده‌ایم.
| نوع قلدری |
مثال‌ها |
| خصمانه |
فریادزدن، پرتاب اشیا، افترا‌گفتن به تصمیم اخراج‌شدن فرد |
| ابزاری |
پخش شایعه ها، تلاش برای بدنام‌کردن فرد |
| مستقیم |
فریادزدن، مشت‌زدن، سرزنش آشکار و شرم‌سارسازی، ارسال مطلب‌های خشن و نمایش زبان بدن تهدیدآمیز |
| غیرمستقیم |
پخش شایعه ها، اراعه‌نکردن اطلاعات ملزوم به‌علت خصومت با همکار، خرابکاری‌کردن در کار فرد |
| آشکار |
تحقیر و تمسخر، ساکت‌کردن فرد جلوی دیگران |
| نهان |
مخفی‌کردن داده‌های موردنیاز همکار، سرزنش نرم و غیرمستقیم، منفعت گیری از تکنیک چراغ گاز(Gaslighting) |
| از بالا به پایین |
قلدری رئیس یا مدیر به دیگران |
| افقی |
قلدری همکار به همکار هم سطح |
| از پایین به بالا |
قلدری کارکنان به مدیر یا رئیس خود |
| ترکیبی |
ترکیبی از قلدری‌های سه حالت بالا در محیط کار |
در کنار موارد بالا، چند مثال دیگر نیز به فهمیدن بهتر ما پشتیبانی می‌کند. آیا می‌توانید این مثال‌ها را در دسته‌بندی بالا جای دهید؟
- وادارکردن دیگران به انجام کاری خلاف میل آنها؛
- حذف به عمد افراد از دعوت به جلسات کاری و دورهمی‌ها؛
- خوارکردن نگرانی‌ها و دغدغه‌های دیگران؛
- نقد غیرمنصفانه همکار؛
- مستقیم یا غیرمستقیم بی‌قیمت نمود‌دادن توانمندیها و توانایی‌های فرد؛
- مطرح توقعات بیجا یا انتظارات زیاد دشوار برای مطمعن از ناکامی فرد.
پیامد‌های قلدری در محیط کار
قلدری در محیط کار امکان پذیر پیامد‌های مخربی در ابعاد گوناگون داشته باشد. این صدمه‌ها با ترک محیط کار همه نمی‌شوند و نه‌تنها خود فرد صدمه می‌بیند، بلکه سازمان نیز دچار می‌بشود.
۱. سلامت جسم و روان
توانایی قلدری در محیط کار می‌تواند پیامد‌های منفی برای سلامت روان و جسم داشته باشد. به‌هم‌ریختن خلق‌وخو، حملات عصبی و استرس از جمله صدمه‌های روانی ناشی از این قضیه‌اند. سردرد، به‌هم‌ریختن مزاج و بی‌خوابی یا کم‌خوابی از جمله صدمه‌های جسمی ناشی از آن است.
این صدمه‌ها نه‌تنها خود فرد، که همکاران او را نیز دچار می‌کنند. برای مثال مطابق تحقیقات، شاهدان قلدری نیز از صدمه‌های جسمی و روانی آن در امان نیستند.
۲. کارکرد شغلی
قلدری در محیط کار علتکاهش کلی کارکرد شغلی می‌بشود، چون قربانی نمی‌تواند به‌خوبی کار او را انجام دهد. او زیاد تر غیبت می‌کند و به‌جای تمرکز بر کار، به فکر راه‌حلی برای مشکل خود است. افت عزت نفس، تعلل در تصمیم‌گیری، تلاش برای نهان‌شدن از دست قلدر و یافتن راه‌حلی دفاعی همه انها ذهن فرد را مشغول می‌کنند. ذهن به‌هم‌ریخته قربانی به او اجازه نمی‌دهد که کارکرد مناسبی داشته باشد.
۳. مشکلات سازمانی
مشکلات قلدری تنها به فرد قربانی یا اطرافیان او محدود نمی‌ماند. قلدری امکان پذیر مشکلاتی مهم برای یک سازمان یا کسب‌وکار تشکیل کند از جمله:
- تشکیل محیط کار سمی پرتنش و خشن؛
- تأثیر منفی بر مقدار حقوق درخواستی؛
- افزایش غیبت‌ها؛
- افت کارکرد قسمت‌های گوناگون؛
- هزینه‌های اضافی برای استخدام و تمرین نیروهای تازه به‌جای افرادی که به‌علت قلدری محیط کار را ترک کرده‌اند؛
- افت ضمانت و وفاداری کارکنان؛
- افزایش گمان عمل های قضایی و حقوقی علیه سازمان؛
- افت اعتبار و برند سازمان.
چطور با قلدری در محیط کار مقابله کنیم؟
اگر دچار قلدری در محیط کار شدید یا دلواپس آن هستید، امکان پذیر راه حلهای زیر به شما در پیشگیری از قلدری یا مهار پیامد‌های آن پشتیبانی کنند.
۱. مرز‌های خود را اشکار کنید
هنگامی فرد قلدر حرکت نامناسبی داشت، به او بگویید که کار او نادرست است و اگر یک بار دیگر این عمل را تکرار کند، عمل مناسبی علیه او انجام خواهید داد. تعیین خطوط قرمز در محیط کار و تشکیل مرزهایی که دیگران باید مراعات کنند، روش مناسبی برای پیشگیری از رفتارهای نامناسب و قلدری در آینده است.
۲. مقابله کنید
بعد از تعیین حدومرزها اگر قلدری ادامه یافت، باید استراتژی مناسبی برای برخورد و مقابله با آن داشته باشید. دقت کنید منظور از مقابله تلافی‌جویی یا قلدری متقابل نیست. این چنین رفتاری فقط علتبدترشدن اوضاع می‌بشود.
در قدم اول برای مقابله می‌توانید از فرد بخواهید که محیط را ترک کند یا خودتان از محل دور شوید. سپس آنچه را رخ داده دقیقا بنویسید و اگر شاهدی وجود دارد، آن را نیز یادداشت کنید. قلدری علیه خود را مستندسازی کنید. اگر قلدری خاتمه یافت که نیازی به ادامه ماجرا نیست، اما اگر قلدر هم چنان دست از سر شما برنداشت، باید با واحد منبع های انسانی یا مدیر خود سخن بگویید و مستندات خود را اراعه کنید. اگر سازمان یا مدیر شما برنامه‌ای برای مقابله با قلدری نداشت، می‌توانید از یک مشاور حقوقی در خارج سازمان پشتیبانی بگیرید.
۳. از خود مراقبت کنید
در کنار پیگیری و مقابله با قلدر، باید به سلامت روان و جسم خود دقت کنید. منفعت گیری از تکنیک‌های افت استرس، تمرینات خودمراقبتی و انجام فعالیت‌های سرگرم‌کننده و مفرح راه حلهای مناسبی برای افت استرس و آثار زیان‌بار قلدری‌اند. اگر ملزوم دیدید، می‌توانید به روان‌شناس نیز مراجعه کنید.
چطور به‌شکل سازمانی با قلدری در محیط کار مقابله کنیم؟
همان گونه که اشاره شد، پیامد‌های قلدری در محیط کار تنها به یک فرد محدود نمی‌بشود. به این علت ملزوم است رهبران سازمان استراتژی روشن و مؤثری برای مقابله با قلدری تعیین کنند. متأسفانه برخی از راه حلهای مرسوم مقابله با این اتفاق اثربخشی اندکی دارند. به این علت پیش از بازدید راهکارهای مؤثر مقابله، بهتر است با راه حلهای بی فایده آشنا شویم.
راه حلهای بی فایده
راه حلهای بی فایده برای مقابله با قلدری در محیط کار شامل درمان به‌جای پیشگیری، انداختن مسئولیت اثبات بر دوش قربانی، تمرکز بر سطح فردی قلدری به‌جای دقت به عمق و گستردگی آن در سازمان و بی‌توجهی به قلدری نهان است. مدیران و رهبران سازمان‌ها اگر راه حلهای غیرمؤثر حرف های‌شده را به کار بگیرند نه‌تنها قلدری را از بین بردن نمی‌کنند، بلکه جهت ریشه‌دارشدن آن نیز خواهد شد.
راه حلهای کارآمد
زیاد تر مشکلات محیط کار نه فقط فردی، بلکه حاصل ساختار و فرهنگ سازمانی‌اند. گرچه هرکدام از انواع قلدری شکل‌های متغیری دارند، ریشه آنها به محیط و خصلت‌های انسانی برمی‌گردد که افراد دارند. راه حلهای مبتنی بر پیشگیری در کنار درمان در صورت الزام می‌تواند تا حد قابل‌قبولی محیط کار را به جایی امن برای کارکردن افراد گوناگون تبدیل کند.
آموزش مدیران و کارکنان برای منفعت گیری از زبان غیرخشونت‌آمیز، حذف زمان‌بندی‌های غیرشفاف یا زیاد سخت‌گیرانه برای انجام کارها، تلاش برای طراحی فرایندهای کاری به‌طوری که تبدیل افت استرس شوند، تعیین معیارهای شفاف و دقیق پاداش‌دهی و ارتقا، امکان گزارش‌دهی ناشناس به رهبران سازمان و برگزاری نظرسنجی‌های محرمانه از جمله راهکارهای مؤثری می باشند که اگر به‌درستی و با پیگیری انجام شوند، امکان پذیر به افت قلدری یا حتی زدودن آن در محیط کار منجر شوند.
توانایی شما
در آخر شما برای ما بگویید که چه توانایی‌ای از قلدری در محیط کار دارید. آیا تا بحال قربانی آن شده‌اید؟ آیا سازمان شما برنامه‌ای برای حل آن داشته؟ ازمایش ها و دیدگاه‌های خود را با ما در قسمت نظرات به اشتراک بگذارید.