پرانا چیست؟ چه تأثیری بر جسم و روان دارد؟

پرانا مفهومی باستانی است که در فلسفه و طب هندی، ادبیات هندو، هنرهای رزمی و یوگا به کار می‌رود. این مفهوم جریان انرژی حیاتی را توصیف می‌کند که همه حرکات بدن از جمله جریان خون، تنفس و گوارش را کنترل می‌کند. از آنجایی که پرانا با چشم دیده نمی‌بشود، احتمالا فهمیدن آن سخت باشد، اما با مقداری تمرین می‌توانید پرانا را در بدن، تنفس و محیط اطراف خود حس و از آن منفعت گیری کنید. در این مقاله، ابتدا توضیح می‌دهیم پرانا چیست و سپس درمورد کاربردهای آن می‌گوییم.

پرانا چیست؟

زیاد‌ها به‌نادرست می‌پرسند تنفس پرانا چیست که سوال درستی نیست. در واقع تعداد بسیاری از افراد پرانا را همان تنفس تعریف می‌کنند و برخی دیگر آن را نیروی حیات، انرژی معنوی یا حتی روح می‌خوانند. پرانا در اصل انرژی‌ای است که از طریق شبکه‌ای از کانال‌های جسم لطیف در بدن جریان می‌یابد. کانال‌های جسم لطیف که «نادی» نام دارند، جسم و روح را به هم متصل می‌کنند و همچون مجرایی برای انرژی پرانا می باشند. در ادامه مقاله، زیاد تر درمورد جسم لطیف توضیح می‌دهیم. جذب انرژی پرانا از هوا، غذا و انرژی طبیعی محیط مقدور است. از طرفی برخی از حرکات و حالات بدن از جمله قوزکردن و این چنین تمرکز روی افکار منفی و تنفس در هوای آلوده انرژی پرانا را افت خواهند داد.

انواع پرانا

پرانا در بدن به ۵ نوع یا وایو تقسیم می‌بشود. هرکدام از وایوها مسئول بخشی از بدن با عملکردهای منحصربه‌فردند که در ادامه هریک را توضیح می‌دهیم.

• اودانا: ناحیه بالای بدن تا قلب اختصاصی اوداناست که شامل عملکردهایی همچون تفکر، ابراز احساسات و سخن بگویید‌کردن می‌بشود.
• پرانا: پرانا روی ناحیه قلب و تنفس تمرکز دارد و هربار که هوا داخل بدن می‌بشود، افزایش اشکار می‌کند.
• سامانا: ناحیه ناف تحت نظارت ساماناست و شامل عملکردهای گوارش و جذب مواد معدنی می‌بشود.
• آپانا پرانا: آپانا پرانا در قسمت لگن قرار دارد و مسئول دفع بدن است.
• ویانا پرانا: ویانا پرانا مسئول تنظیم گردش خون در کل بدن است، اما در قلب قرار دارد.

پرانا و نادی‌های مرکزی و خورشید و ماه

همه ما انسان‌ها علاوه‌بر جسم فیزیکی خود، یک جسم لطیف هم داریم. جسم لطیف که امکان پذیر به هاله انسان نیز متصل باشد، چیزی فراتر از جسم فیزیکی است. در واقع با پشتیبانی جسم لطیف است که می‌توانیم انرژی یکدیگر را ناخودآگاه حس کنیم. سیستم عصبی مرکزی بدن لطی، از شبکه‌ای از نادی‌ها راه اندازی شده است که شامل نادی‌های مرکزی و خورشید و ماه خواهد شد.

۱. نادی خورشید

نادی خورشید یا پینگالا در سمت راست ستون فقرات جسم لطیف قرار دارد. انرژی خشمگینی، حسادت، جدایی و نفرت همه انها در این نادی جریان می‌یابند و به‌نوعی یادآور داغی خورشیدند.

۲. نادی ماه

در سمت چپ ستون فقرات جسم لطیف، نادی ماه یا آیدا قرار دارد. انرژی‌هایی نظیر اشتیاق، ولع و وابستگی در این نادی جریان دارند.

۳. نادی مرکزی

نادی مرکزی یا سوشومنا درست جلوی ستون فقرات بدن لطیف قرار دارد. هاتا یوگا سبکی از یوگاست که مقصد آن انتقال انرژی نادی‌های چپ و راست (خورشید و ماه) به نادی مرکزی است. هنگامی که پرانا آزادانه در نادی مرکزی جریان یابد، انسان به سامادی یا همان سعادت ابدی می‌رسد. خشنودی، قناعت، افکار ناب و خردمندی همه انها در نادی مرکزی جریان اشکار می‌کنند.

پرانا و چاکراها

نادی‌های چپ و راست و زیرمجموعه‌های آنها به‌طوری دور نادی مرکزی می‌پیچند که اشکالی همانند چرخ‌ به وجود می‌آورند. این اشکال همان چاکراها می باشند. نقاط تقاطع چاکراها با نادی مرکزی امکان پذیر جلوی جریان پرانا را بگیرند. وقتی که می‌گوییم چاکرا مسدود است، در واقع منظور این است که نادی مرکزی به‌خاطر چاکرا مسدود است. با یوگا و مدیتیشن می‌توان پرانا را از نادی‌های چپ و راست به نادی مرکزی منتقل کرد و به عبارتی این نقاط مسدودشده را آزاد کرد.

پرانا و جسم فیزیکی

در کلاس یوگا، پرانا آزادانه‌تر حرکت می‌کند و احتمالا حس کنید جریانی الکتریکی در بدنتان در حال عبور است. هنگامی که به‌خاطر احساسی بر خود می‌لرزیم یا حسی درونی به ما القا می‌بشود، در واقع داریم به پرانا و حس ششم جسم لطیف عکس العمل نشان می‌دهیم.

این چنین اگر به تنفس خود دقت کنیم، فهمید نحوه کار قانون پرانا خواهیم شد. برای مثال هنگامی که الکتریسیته پرانا در نادی سمت راست حرکت کند، از سوراخ راست بینی خارج می‌بشود. در این حالت، قسمت منطقی یا همان قسمت چپ مغز فعال‌تر است. اگر سوراخ چپ بینی دچار باشد، قسمت راست یا قسمت خلاق مغز فعال‌تر خواهد می بود. حال اگر به سامادی یا حالت جذب کامل برسیم، بالاخره می‌توانیم از هر دو سوراخ بینی یکسان منفعت گیری کنیم که علتمی‌بشود انرژی از نادی‌های چپ و راست جاری نشود.

دقت کرده‌اید هنگامی که حس ناراحتی و ناامیدی به ما دست می‌دهد، با بازدمی عمیق نفس را از سینه بیرون می‌دهیم؟ یا دقت کرده‌اید وقتی که حس نشاط، انرژی زیاد تر و هوشیاری می‌کنیم، نفس را داخل سینه حبس می‌کنیم؟ تا وقتی که نفس می‌کشیم، داخل این چرخه متغیر نشاط و ناراحتی هستیم که به پرانا ربط دارد.

پرانا در مدیتیشن

یوگا با حرکات فیزیکی و مدیتیشن با منفعت گیری از ذهن جریان درونی را به‌سمت نادی مرکزی می‌کشند. مطابق متون باستانی، افکار ما همان کاری را با پرانا می‌کنند که سوارکار با اسب می‌کند. از این رو، می‌توان با افکاری که اختیارشان دست ماست، پرانا را به‌سوی مرکز راهنمایی کرد.

این چنین با منفعت گیری از مدیتیشن و پرانایاما یاد می‌گیریم که جریان تنفس را مهار کنیم. ذهن، پرانا و افکار همه انها با هم ربط دارند. از همین جهت امکان پذیر هنگامی که روی یکی از آنها تمرکز می‌کنیم، هر سه تحت‌تأثیر قرار بگیرند.

پرانایاما

پرانایاما یا کنترل تنفس یکی از مرحله های هشت‌گانه یوگاست که با منفعت گیری از تمرینات تنفسی پرانا را در کنار آسانا یا همان حرکات فیزیکی و مدیتیشن پرورش می‌دهد. به‌پشتیبانی راه حلهای پرانایامای آیورودایی می‌توانیم انرژی خود را افزایش دهیم، بدن‌هایمان را گرم و ذهنمان را آزاد کنیم. مطابق تحقیقاتی در سال ۲۰۱۲، تنفس اوجایی علتمی‌بشود که بدن ما در رویارویی با استرس عکس العمل فیزیکی نشان ندهد.

سخن پایانی

پرانا به زبان ساده جوهر وجودی همه موجودات زنده است و زیاد اوقات به‌گفتن نیروی حیات شناخته می‌بشود. در بدن ما انسان‌ها، پرانا انرژی‌ای است که مسئول همه حرکات فیزیکی ماست. در این مقاله توضیح دادیم انرژی پرانا چیست و چه چیزهایی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

آیا شما هم یوگا کار می‌کنید؟ تابه‌حال با عبارت پرانا در این ورزش روبه رو شده‌اید؟