عشق چیست؟ تابه‌حال به معنی واقعی عشق فکر کرده‌اید؟ این مفهوم پیچیده را چطور می‌توان با کلمات توصیف کرد؟ فیلسوفان و روان‌شناسان تعداد بسیاری در طول تاریخ تلاش کرده‌اند عشق را تعریف کنند و یکی از مشهورترین تعاریف را استرنبرگ اراعه کرده است. او اجزا و انواع عشق را در کتاب مثلث عشق توضیح داده و ما را درمورد عشق آگاه‌تر کرده است. با ما در این مقاله همراه باشید تا با نظریه مثلث عشق آشنا شویم.
نظریه مثلث عشق استرنبرگ چیست؟
عشق مفهومی پیچیده است که ابعاد مختلفی دارد. محققان تعداد بسیاری تلاش کرده‌اند عشق را تعریف کنند، اما تعداد مقداری از آنها توانسته‌اند این مفهوم را درست گفتن کنند. یکی از بهترین تعاریف عشق را روان‌شناسی به‌نام رابرت استرنبرگ در اواخر دهه ۱۹۸۰ اراعه کرد. سال‌ها است که محققان با مطالعات بالینی درستی این نظریه را بازدید می‌کنند و یکی از تازه ترین تحقیقات که در سال ۲۰۲۱ انجام شد، درستی نظریه مثلث عشق استرنبرگ را قبول کرد.
بر پایه نظریه مثلث عشق استرنبرگ، عشق ۳ جزء دارد؛ صمیمیت، اشتیاق و ضمانت. در روابط گوناگون انسانی، این ۳ مؤلفه به شکل‌های گوناگون کنار هم قرار می‌گیرند و ۸ نوع عشق را می‌سازند. برخی از انواع عشق بر رابطه عاشقانه یا جنسی دو شریک عاطفی متمرکزند و دیگر اشکال عشق در روابط بین‌فردی و اجتماعی دیده خواهد شد.
در ادامه، اجزای عشق از نگاه استرنبرگ را بازدید می‌کنیم. یقیناً خوب است که پیش از آن بگوییم مثلث عشق با عشق مثلثی یکسان نیست. در عشق مثلثی ۳ نفر در یک رابطه چندعشقی دچار خواهد شد یا ۲ نفر برای عشق نفر سوم با هم رقابت می‌کنند. در حالی که مثلث عشقی نظریه‌ای روان‌شناختی برای بازتعریف مفهوم انواع عشق در روابط انسانی است.
۱. صمیمیت
استرنبرگ صمیمت در عشق را حس نزدیکی، تعلق خاطر و پیوند در روابط عاطفی تعریف می‌کند. صمیمیت یکی از احساساتی است که رابطه عاشقانه را گرم و زنده نگه می‌دارد. منشأ این حس طبق معمول اندوخته‌گذاری عاطفی دو نفر است.
صمیمیت در طول زمان ثابت می‌ماند، اما آگاهی انسان به این مؤلفه نوسان دارد یعنی بعضی اوقات اوقات افراد به صمیمیت خود با دیگران آگاه‌اند و بعضی اوقات نمی‌دانند احساسی که دارند، همان صمیمیت و نزدیکی است. افراد طبق معمول نمی توانند نقطه اغاز صمیمیت را شناسایی کنند و به‌مرور زمان به آن آگاه خواهد شد.
صمیمیت در روابط مختصر‌زمان نقش چشمگیری ندارد و اهمیت آن در روابط طویل اشکار می‌بشود. این مؤلفه عشق در طرفین رابطه جواب‌های احساسی و فیزیولوژیکی مختلفی به یکدیگر تشکیل می‌کند.
۲. اشتیاق
استرنبرگ می‌گوید اشتیاق مجموعه محرک‌هایی است که تبدیل عشق، جاذبه فیزیکی، کمال جنسی و دیگر احساسات علاقه‌مندی در روابط عاشقانه خواهد شد. اشتیاق همان منبع برانگیختگی فرد در ربط با فرد دیگر است. این مؤلفه هنگامی تشکیل می‌بشود که دو نفر در رابطه عاشقانه درگیری عاطفی دارند.
اشتیاق طبق معمول پایدار نیست و با گذر زمان تحول می‌کند. این چنین افراد قادر به مهار آن نیستند، اما به‌خوبی آن را فهمید خواهد شد و فهمیدن می‌کنند.
در روابط مختصر‌زمان، اشتیاق نقش پررنگی دارد و در روابط طویل، به‌مرور از شدت آن کاسته می‌بشود چراکه بدن ما نمی‌تواند دائم در این حالت روانی و فیزیولوژیکی باشد و آن را در طویل مدت نگه داری کند.
۳. تصمیم و ضمانت
استرنبرگ برای تعریف مؤلفه سوم می‌گوید در مختصر‌زمان، فرد تصمیم می‌گیرد فرد فرد دیگر را دوست داشته باشد و در طویل مدت متعهد به نگه داری آن عشق می‌بشود.
ضمانت شامل عناصر شناختی مختلفی است که در تصمیم‌گیری‌های انسان در روابط عاطفی طویل مدت دخیل‌اند. این مؤلفه همانند صمیمیت در طول زمان ثابت می‌ماند، اما آگاهی طرفین به آن در نوسان است.
برخلاف اشتیاق، می‌توانیم تصمیم و ضمانت را کنترل کنیم. تصمیم و ضمانت نقش زیاد کوچکی در روابط مختصر‌زمان دارد و نقش زیاد مهمی در روابط عاطفی طویل ایفا می‌کند چون ادامه رابطه بدون ضمانت و خواست دو طرف در روابط طویل مدت تقریبا غیرممکن است.
انواع عشق
مطابق نظریه مثلث عشقی، ۳ مؤلفه عشق با هم در تعامل‌اند و ترکیب آنها ۸ نوع توانایی عاشقانه را می‌سازد که با هم تفاوت‌هایی دارند. انواع عشق در هر رابطه متفاوت‌اند و امکان پذیر در طول یک رابطه عاشقانه نیز دستخوش تحول شوند. برای مثال احتمالا رابطه عاطفی با عشقی پرشور اغاز بشود، در طول زمان به عشق رمانتیک تبدیل بشود و درنهایت به حالت عشق همراه برسد.
۱. بی‌عشقی
اولین نوع عشقی که استرنبرگ در کتاب مثلث عشق معارفه می‌کند، بی‌عشقی است یعنی وقتی که هیچ‌یک از ۳ جزء عشق در یک رابطه وجود ندارد. او می‌گوید بی‌عشقی را می‌توان در تعامل های گهگاهی در زندگی روزمره مشاهده کرد.
این روابط کاملا فاقد عشق‌اند و افراد هیچ‌گونه حس علاقه و تعلق خاطری به فرد روبه رو ندارند، همانند روابط روزمره و کاری که بر مبنای الزام و زندگی اجتماعی توانایی می‌کنیم.
۲. دوستی
نوع دوم عشقی که استرنبرگ معارفه می‌کند دوستی و دوست‌داشتن است. این عشق هنگامی شکل می‌گیرد که مؤلفه صمیمیت در رابطه هست، اما اشتیاق و ضمانت وجود ندارد. مطابق نظریه عشق مثلثی، دوستی شامل حس نزدیکی، پیوند و گرمی با یکدیگر بدون حس اشتیاق شدید یا ضمانت طویل است.
دوستی را از دوران کودکی توانایی می‌کنیم. همان گونه که می‌دانیم، دوستی‌ها درجات مختلفی دارند و مقدار صمیمت ما با دوستانمان متفاوت است اما بر پایه این نظریه، اگر یکی دیگر از اجزای عشق در رابطه‌ای وجود داشته باشد، دیگر اسمش دوستی نیست. بعد فقط دوستی‌هایی که فاقد شور و ضمانت عاشقانه‌اند، دوستی نام دارند.
۳. شیفتگی
سومین نوع عشق شیفتگی است، یعنی هنگامی اشتیاق را در رابطه حس می‌کنیم اما مؤلفه‌های صمیمت و تصمیم و ضمانت وجود ندارند. این عشق مبتنی بر شور و جذابیت فیزیکی است.
استرنبرگ عشق در یک نگاه را در این دسته قرار می‌دهد و می‌گوید شیفتگی علائم جسمی اشکار دارد، برای مثال هنگامی فرد روبه رو را می‌بینیم، دچار تپش قلب و برانگیختگی جنسی می‌شویم. این نوع عشق زیاد سریع اتفاق می‌افتد و در آن هیچ فرصتی برای شناخت و رشد صمیمت و ضمانت وجود ندارد.
۴. عشق خالی
چهارمین عشق در مثلث عشق استرنبرگ عشق خالی است، یعنی وقتی که مؤلفه تصمیم و ضمانت وجود دارد اما صمیمیت و اشتیاق را توانایی نمی‌کنیم. این نوع عشق را می‌توان در روابط طویل‌زمان زوج‌هایی دید که زن و شوهر حس خود به همدیگر را از دست داده‌اند.
استرنبرگ به اتفاق جالبی درمورد عشق خالی اشاره می‌کند و می‌گوید مردم در جوامع غربی عشق خالی را مرحله پایانی یک رابطه عاطفی برداشت می‌کنند. آنها فکر می‌کنند این عشق در انتهای یک رابطه طویل رخ می‌دهد در حالی که در برخی جوامع دیگر، عشق خالی اولین مرحله از رابطه‌ای طویل مدت است؛ برای مثال در ازدواج‌های سنتی و ترتیب‌داده شده می‌بینیم که زوج‌ها با تصمیم و ضمانت داخل رابطه خواهد شد و به‌مرور اشتیاق و صمیمت را توانایی می‌کنند.
۵. عشق رمانتیک
عشق فرد دیگر که مثلث عشق معارفه می‌کند، عشق رمانتیک است. در این رابطه صمیمت و اشتیاق وجود دارد، اما طرفین به مؤلفه تصمیم و ضمانت پایبند نیستند. این نوع عشق را می‌توان نوعی دوستی در نظر گرفت که در آن، شور و برانگیختگی فیزیکی هم نقش دارد.
اگر به منبع های ادبی مراجعه کنیم، عشق رومئو و ژولیت را می‌بینیم که عشق رمانتیک بوده است. این زوج حس صمیمیت عمیق داشتند و پرشور بودند، اما ضمانت واقعی نداشتند.
عشق رمانتیک امکان پذیر مرحله اول رابطه عاطفی طویل باشد؛ یعنی دو نفر که با هم صمیمی می باشند و به هم اشتیاق دارند، داخل رابطه عشق رمانتیک خواهد شد و به‌مرور تصمیم می‌گیرند عشقشان را نگه داری کنند و به آن متعهد بمانند.
۶. عشق همراه
استرنبرگ ششمین نوع عشق را عشق همراه می‌نامد. او می‌گوید در عشق همراه، مؤلفه‌های صمیمیت و تصمیم و ضمانت وجود دارند، اما طرفین اشتیاق را حس نمی‌کنند. او عشق همراه را نوعی دوستی طویل‌زمان و متعهدانه توصیف می‌کند.
این نوع عشق را در زوج‌هایی می‌بینیم که زیاد تر زمان بسیاری از ازدواجشان قبل است و دیگر شور و شوق فیزیکی و جنسی به هم ندارند.
مطابق تحقیقات، جرقه اغاز روابط بسیاری اشتیاق و علاقه شدید است، اما این حس همیشگی و پایدار نیست. زیاد تر در گذر زمان، حس اشتیاق خاموش می‌بشود و صمیمیت و ضمانت باقی می‌ماند. در این مرحله زوج‌ها عشق همراه را توانایی می‌کنند.
۷. عشق بی نتیجه
هفتمین عشقی که استرنبرگ معارفه می‌کند، عشق بی نتیجه است. در این رابطه حس اشتیاق و تصمیم و ضمانت وجود دارد، اما طرفین با یکدیگر حس صمیمیت نمی‌کنند.
بر پایه حرف های‌های استرنبرگ، عشق بی نتیجه زیاد سریع رشد می‌کند و زیاد سریع هم از بین می‌رود. این عشق را امکان پذیر در اطرافیانمان دیده باشیم؛ برای مثال هنگامی دو نفر با هم آشنا خواهد شد، یک هفته سپس نامزد می‌کنند و ماه سپس ازدواجشان را جشن می‌گیرند.
استرنبرگ می‌گوید تحکیم صمیمیت به زمان نیاز دارد. دو نفر باید با هم زمان قابل‌توجهی را صرف کنند تا شخصیت هم را بشناسند و بینشان صمیمیت تشکیل بشود. رابطه عشق بی نتیجه فاقد صمیمیت است. دو نفر که به هم اشتیاق فیزیکی دارند، تصمیم می‌گیرند به یکدیگر متعهد شوند. از آنجایی که رابطه صمیمانه و عمیقی ندارند، به‌گمان زیاد با ناکامی روبه رو خواهند شد.
۸. عشق کامل
درنهایت استرنبرگ عشق کامل را معارفه می‌کند. این عشق آرمانی است و وقتی اتفاق می‌افتد که هر ۳ جزء عشق در یک رابطه وجود داشته باشند.
برداشت کلی مردم از عشق، عشق کامل است؛ همه ما هنگامی درمورد عشق فکر می‌کنیم، در ذهنمان عشق کامل را فکر می‌کنیم که ۲ نفر صمیمیت، اشتیاق و ضمانت را هم‌زمان توانایی می‌کنند.
مطابق نظریه مثلث عشق، عشق کامل منحصر به روابط عاطفی زوج‌ها نیست. نمونه بارزی از عشق کامل را می‌توانیم در عشق والدین با فرزندانشان ببینیم، رابطه‌ای که از آن با گفتن عشق بی‌قیدوشرط یاد می‌کنیم.
چرا مثلث عشق استرنبرگ مهم است؟
روابط اجتماعی جزء جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌ها می باشند. اگر به ماهیت و ویژگی‌های روابط خود آگاه باشیم، کارکرد بهتری خواهیم داشت. شما می‌توانید با تست مثلث عشق حالت روابط خود را بسنجید، روی نقاط ضعف و قوت خود تمرکز کنید و درمورد آن با شریک عاطفی‌تان سخن بزنید. با آگاهی به اجزای عشق می‌توانید روابطی نیرومندتر، سالم‌تر و پایدارتر داشته باشید.
سخن آخر
استرنبرگ عشق را در نظریه مثلث عشقی تعریف می‌کند. او می‌گوید عشق از ۳ مؤلفه صمیمیت، اشتیاق و ضمانت راه اندازی می‌بشود و انواع عشق را توضیح می‌دهد. بر پایه این نظریه، عشق محدود به روابط عاطفی یک زوج نیست و در دیگر روابط اجتماعی نیز می‌توانیم گونه‌های گوناگون عشق را ببینیم. با شناخت انواع عشق به درون خود آگاه‌تر می‌شویم و روابط سازنده‌تری خواهیم داشت.
اگر این مقاله برایتان سودمند بوده است، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و نظرتان را برایمان بنویسید.