از رکوردهای تازه نجومی سال ۲۰۲۳ می‌توان به ثبت پرانرژی‌ترین پرتو گامایی که تا بحال از خورشید دیده شده است، اشاره کرد. قبلا تلسکوپ فضایی پرتوی گامای فرمی ناسا، پرتوهای گامای خورشید را با انرژی بالغ بر ۲۰۰ گیگاالکترون‌ولت یا GeV (۲۰۰ میلیارد الکترون‌ولت) رصد کرده می بود. این چنین پرتویی زیاد پرانرژی است.
پرتوهای گامای پرانرژی وقتی تشکیل خواهد شد که پرتوهای کیهانی یا همان ذرات اعماق فضا که سرعتی تقریبا برابر با شدت نور دارند، با جو خورشید برخورد کنند. با این‌حال، مشاهدات رصدخانه‌ی چرنکوف یا HAWC در مکزیک، حالت را تحول داده است.
HAWC می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم پرتوهای گاما را آشکار کند. هنگامی یک فوتون پرتوی گاما داخل جو زمین بشود، با یک مولکول جوی برخورد می‌کند و با تجزیه‌ی آن، بارشی از ذرات زیراتمی را شکل می‌دهد و تلسکوپ هاوک توانست این بارش را رصد کند. این تلسکوپ نوع جالبی از تلسکوپ با ۳۰۰ مخزن آب است که هر کدام ۲۰۰ تن ظرفیت دارند.
ذرات زیراتمی حاصل از برخورد پرتوی گاما و مولکول جوی به‌قدری سریع می باشند که هنگامی داخل آب خواهد شد سریع تر از نور در آب حرکت می‌کنند (شدت نور در آب کمتر از شدت نور در خلأ یا هوا است). ذرات زیراتمی جرقه‌ای از نور را تشکیل می‌کنند که از نظر قوت با انفجار فراصوتی برابر است و تابش چرنکوف نامیده می‌بشود.
داده‌های هاوک ذراتی زیراتمی را آشکار کردند که از پرتوهای گاما با انرژی نزدیک به یک تریلیون الکترون‌ولت (یک تراالکترون ولت یا TeV) سرچشمه گرفته‌اند و تعداد مقداری از آن‌ها دارای انرژی تا سقف ۱۰ تراالکترون‌ولت بودند.
گرچه مکانیزم دقیق پرتوهای گامای پرانرژی تا این مدت نامشخص است، فکر می‌بشود که پرتوهای کیهانی عامل شکل‌گیری آن‌ها می باشند. پرتوهای کیهانی تا ۱۰۰۰ کیلومتر زیر سطح خورشید نفوذ می‌کنند و در آنجا با میدان‌های مغناطیسی مخفی برهم‌کنش دارند؛ به این علت با کشف این پرتوهای گاما تا حدودی می‌توان به اتفاقات زیر سطح خورشید پی برد.
گرچه پرتوهای گامای رصدشده پرقدرت از پرتوهای قبلی بودند، باز هم نمی‌توان آن‌ها را قدرتمندترین پرتوهای کل جهان دانست. این رکورد به پرتوی گامایی تعلق دارد که در سال ۲۰۲۱ به‌وسیله‌ی رصدخانه‌ی چینی بارش هوایی بزرگ در ارتفاع بالا (LHAASO) شناسایی شد. این پرتو انرژی باورنکردنی ۱٫۴ کوادریلیون الکترون ولت را داشت و از جایی در اعماق فضا سرچشمه گرفته می بود.
۲. تپ‌اختر بادبان، رکورد پرتوی گامای جدیدی را از خود به جا گذاشت
منبع