دل‌درد همیشه ناشی از مشکلات معده نیست. تشکیل یک بافت زائد و کوچک در مسیر روده هم امکان پذیر علت دردهای شکمی و خون‌ریزی مقعد باشد. این زائده کوچک پولیپ روده نام دارد و نمی‌توان او گفت قطعا بی‌خطر یا خطرناک است. اگر نشانه‌های این بیماری را در خود می‌بینید، در این مقاله همه اطلاعاتی را که باید درمورد‌اش بدانید، در اختیارتان گذاشته‌ایم. با ما همراه باشید.
پولیپ روده چیست؟
پولیپ روده (Colon Polyps) یک زائده کوچک و عموما خوش‌خیم است که در پوشش داخلی روده شکل می‌گیرد و حاصل رشد غیرطبیعی سلول‌های این قسمت از بدن است. بافت اضافه پولیپ دقیقا در مسیر لوله توخالی و دراز کولون تشکیل می‌بشود. این بافت امکان پذیر تکثیر بشود و با مدفوع خونی، درد شکمی، کم‌خونی، اسهال و یبوست همراه باشد.
چند نوع پولیپ روده داریم؟
در علم پزشکی، بافت پولیپ در یکی از دو دسته آدنوم و هایپرپلاستیک قرار می‌گیرد. تقریبا همه افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ ابتدا به پولیپ آدنوم دچار خواهد شد، اما همه آدنوم‌ها زیان اور نیستند و نحوه رشد متغیری دارند. می‌توان او گفت هرچقدر اندازه پولیپ آدنوم بزرگ‌تر باشد، گمان سرطانی‌شدن آن زیاد تر است. گمان سرطانی‌شدن انواع پولیپ هایپرپلاستیک همانند پولیپ‌های التهابی کاذب زیاد کم است.
آیا پولیپ روده همان سرطان است؟
پولیپ روده طبق معمول ضرری ندارد و فقط برخی از انواع آن به‌مرور زمان پیشرفت می‌کنند و تبدیل سرطان کولون خواهد شد. بااین‌حال سرطان روده بزرگ تقریبا همیشه با تشکیل یک پولیپ اغاز می‌بشود. پولیپ‌های بزرگ‌تر از ۱ سانتی‌متر از پولیپ‌های کوچک‌تر خطرناک‌ترند.
سرطان روده در ۷۵درصد موارد از پولیپ آدنوماتوز اغاز می‌بشود و در ۸۰درصد موارد ناشی از رشد پولیپ کولون آدنوم است، اما فقط ۵درصد از آدنوم‌ها بدخیم‌اند. گمان سرطانی‌شدن یک پولیپ کولون طی ۱۰ سال تقریبا ۸درصد و طی ۲۰ سال تقریبا ۲۴درصد است.
از کجا بفهیم پولیپ روده داریم؟
اگر علائم پولیپ روده را بشناسید، می‌توانید در همان مرحله های اولیه بیماری به وجودش پی ببرید و سریعتر برای درمانش عمل کنید. این بافت اضافه طبق معمول تا وقتی که سرطانی نشود، ساکت و خاموش است. این یعنی ظهور اولین نشانه‌ها از سرطانی‌شدن غده پولیپ خبر می‌دهد. برخی از این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- خون‌ریزی کولورکتال: خون‌ریزی مقعد یا وجود خون در مدفوع یکی از با اهمیت ترین نشانه‌های پولیپ در روده است. یقیناً این خون‌ریزی همیشه قابل‌دقت نیست؛ بعضی اوقات فقط در حد رگه‌های قرمزرنگ در مدفوع است و به‌مرور زمان زیاد تر می‌بشود.
- تغییرات مدفوع: برخی از افراد مبتلا به پولیپ ناگهانی و بی‌هیچ دلیلی دچار اسهال یا یبوست مزمن خواهد شد و این شرایط زیاد تر از یک هفته ادامه می‌یابد.
- خستگی و تنگی نفس: این علائم از افتآهن بدن خبر خواهند داد که امکان پذیر ناشی از خون‌ریزی پولیپ در روده باشد.
- درد شکمی: اگر اندازه پولیپ از حدی بزرگ‌تر بشود، امکان پذیر قسمتی از روده را ببندد و دل‌درد تشکیل کند.
علت ابتلا به پولیپ روده چیست؟
پولیپ روده طبق معمول اتفاقی تشکیل می‌بشود، اما زیاد زمان‌ها هم نتیجه سندرم‌های ارثی و خانوادگی است که نسل‌به‌نسل منتقل شده‌اند. پولیپ امکان پذیر خوش‌خیم و بی‌خطر یا بدخیم و سرطانی باشد. تا این مدت علت قطعی این قضیه را نمی‌دانیم و فقط می‌دانیم که ناشی از رشد و تقسیم سلولی بی‌علت در قسمت‌های گوناگون روده است.
۱. اختلالات ژنتیکی
ژنتیک مهم‌ترین عامل ابتلا به پولیپ روده است. زیاد اوقات جهش ژنتیکی علتتحول کد تکثیر سلول‌ها، رشد متفاوت و حرکت متفاوت آنها می‌بشود و در قالب سندرم ارثی به نسل‌های سپس منتقل می‌بشود. اختلالات ژنتیکی که علتپولیپ خواهد شد، عبارت‌اند از:
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی؛
- سندرم پوتز-جگرز؛
- پولیپوز مرتبط با MUTYH؛
- سندرم گاردنر؛
- سندرم کاودن؛
- سندرم تورکوت؛
- سندرم پولیپوز دندانه‌دار؛
- سندرم پولیپوز نوجوانان.
۲. عوامل محیطی
برخی عوامل محیطی وابسته به موقعیت جغرافیایی، محیط اجتماعی و سبک زندگی افراد بر سلامت روده آنها تاثییر می‌گذارد. برخی از عوامل عرصه‌ساز تشکیل پولیپ روده عبارت‌اند از:
۳. موارد استثنا
پولیپ کاذب التهابی پولیپ واقعی نیست و بر تاثییر جهش ژنتیکی تشکیل نمی‌بشود، بلکه زخمی است که به‌خاطر التهاب مزمن روده (کولیت) تشکیل می‌بشود و به‌مرور بهبود اشکار می‌کند.
تشخیص قطعی پولیپ روده
کولونوسکوپی بهترین راه برای شناسایی پولیپ در روده است. در این آزمایش، پزشک به‌پشتیبانی یک دوربین نگاهی به داخل روده بزرگ بیمار می‌اندازد و بافت‌های اضافه پولیپ را در همان مرحله اشکار و حذف می‌کند. یقیناً کولونوسکوپی شامل منفعت گیری از داروی بیهوشی است و اجرای آن برای همه بیماران ممکن نیست. به‌همین خاطر پزشکان روال تشخیص را با آزمایش‌های غربالگری ساده‌تر اغاز می‌کنند و برای مثالبرداری یا برداشتن پولیپ سراغ کولونوسکوپی می‌روال. یک روش دیگر سیگموییدوسکوپی است که شبیه کولونوسکوپی است و فقط امکان مثالبرداری یا برداشت پولیپ را ندارد.
دیگر آزمایش‌هایی که تشخیص دقیق‌تر پولیپ روده را ممکن می‌کنند، عبارت‌اند از:
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC): در آزمایش CBC شواهدی از کم‌خونی و متعادل‌نبودن الکترولیت ناشی از خون‌ریزی مزمن مقعد اشکار می‌بشود. در این مرحله برای تشخیص دقیق‌تر باید سراغ آزمایش ژنتیک رفت.
- آزمایش مدفوع: در آزمایش مدفوع آثار خون در مدفوع با میکروسکوپ بازدید می‌بشود تا تغییرات حاکی از سرطان شناسایی شوند.
- تست تصویربرداری: در این روش با کولونوسکوپی مجازی (نوعی سی‌تی‌اسکن) و آندوسکوپی کپسولی (کولونوسکوپی توسط یک دوربین فیلم‌برداری که همانند قرص بلعیده می‌بشود) تصاویر دو‌بعدی و سه‌بعدی از روده و مقعد به‌دست می‌آید تا بافت‌های التهاب، پولیپ و توده‌ها تشخیص داده شوند.
- آزمایش باریم انما: در این آزمایش، پزشک با تنقیه مایع باریم را داخل مقعد بیمار می‌کند و با اشعه ایکس عکس می‌گیرد. تکه‌های سفید نشان‌دهنده قسمت‌های سالم روده و تکه‌های تیره نشان‌دهنده وجود پولیپ است.
پولیپ روده را چطور درمان کنیم؟
وقتی که علائم پولیپ روده روزبه‌روز پررنگ‌تر و آزاردهنده‌تر خواهد شد و مصرف قرص برای پولیپ روده دیگر کار امد نیست، رایج‌ترین راه درمان برداشتن این بافت اضافه و زاید است. برداشتن پولیپ پرخطر گمان ابتلا به سرطان روده را تا ۸۰درصد افت می‌دهد. فقط یک نگرانی باقی می‌ماند و آن گمان برگشت مجدد پولیپ و علائم آزاردهنده آن است.
برداشتن پولیپ
عملیات برداشتن پولیپ روده را پزشک متخصص دستگاه گوارش یا جراح کولورکتال انجام می‌دهد. پزشک کار خود را با یک مرحله کولونوسکوپی (بعد‌روده‌بینی) اغاز می‌کند تا حالت روده بیمار را بازدید کند، سپس برای برداشتن بافت اضافه پولیپ عمل پولیپکتومی را اجرا می‌کند. پولیپ‌های کوچک را می‌توان با سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر برداشت، اما این روش برای برداشتن همه انواع پولیپ مناسب نیست. برای مثال اگر پولیپ بیشتر از حد بزرگ شده باشد، عمل پولیپکتومی برای برداشتن آن مناسب نیست و حتما نیاز به جراحی است. این چنین اگر رویش پولیپ به‌خاطر نوعی بیماری ژنتیکی همانند پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی باشد، پزشک به گمان زیاد برای برداشتن بخشی از کولون و رکتوم جراحی را نظر کند.
برخی از پولیپ‌ها با آندوسکوپی مخاط (EMR) یا تشریح آندوسکوپی زیرمخاطی (ESD) برداشته خواهد شد.
عوارض سپس از عمل پولیپ روده چیست؟
یکی از رایج‌ترین سؤالات بیماران سپس از عمل پولیپ روده درمورد عوارض آن است. این جراحی همانند همه جراحی‌ها عوارضی دارد که خوب است آنها را بدانید:
- خون‌ریزی مداوم: چنانچه جای زخم پولیپ کامل بهبود اشکار نکند، خون‌ریزی مداوم یکی از رایج‌ترین عوارض سپس از برداشتن پولیپ است.
- تخلیه ناکامل پولیپ: بعضی اوقات اوقات بخشی از بافت پولیپ در روده باقی می‌ماند و نیازمند یک مرحله دیگر پولیپکتومی است.
- سوراخ‌شدن اندام: یکی از عوارض ناخوشایند جراحی صدمه‌دیدگی احتمالی اندام‌های دیگر است هرچند احتمالش ناچیز است.
- عفونت: سپس از پولیپکتومی گمان تشکیل زخم و عفونی‌شدن آن وجود دارد.
چه‌کار کنیم پولیپ روده نگیریم؟
هیچ راهی برای جلوگیری از تشکیل پولیپ ناشی از جهش ژنتیکی وجود ندارد، اما می‌توان با مراقبت از سلامت عمومی خود گمان ابراز این عارضه را کمتر کرد. مصرف غذاهای کامل و مغذی، کنارگذاشتن چربی‌های حیوانی، انجام تمرینات ورزشی و پرهیز از نوشیدن الکل و کشیدن سیگار نقش پررنگی در جلوگیری از سرطان روده ایفا می‌کند.
- رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات و مواد غذایی پر از فیبر همانند لوبیا، عدس، نخود و غلات کامل داشته باشید.
- اگر اضافه‌وزن دارید، حتما وزن کم کنید.
- مصرف گوشت قرمز، گوشت فراوری‌شده و غذاهای پرچرب را محدود کنید.
- درمورد تأثیر مصرف مکمل کلسیم و ویتامین دی با پزشک خود سخن بگویید کنید.
- اگر سابقه خانوادگی پولیپ روده دارید، درمورد زمان مشاوره ژنتیکی و اغاز غربالگری پولیپ با پزشک سخن بگویید کنید.
- درمورد تأثیر پیشگیرانه مصرف منظم آسپرین با پزشک خود سخن بگویید کنید.
۱. درمان قطعی پولیپ روده بزرگ چیست؟
قطعی‌ترین راه درمان برداشتن پولیپ از طریق کولونوسکوپی یا عمل جراحی است.
۲. سپس از برداشتن پولیپ روده چه باید کرد؟
مراجعه منظم به پزشک متخصص برای غربالگری با اهمیت ترین ماموریت بیمار سپس از برداشتن پولیپ است.
۳. آیا پولیپ روده خطرناک است؟
همه انواع پولیپ روده خطرناک نیستند. فقط برخی از پولیپ‌ها در صورت پیشرفت به غده سرطانی تبدیل خواهد شد.
۴. سپس از عمل پولیپ روده چه بخوریم؟
سپس از این جراحی مصرف ماست برای سفت‌شدن مدفوع جزو واجبات است. غذاهای نفاخ و شل‌کننده مدفوع، غذاهای فیبردار، قند و شیرینی و آب‌میوه‌های مصنوعی باید از برنامه غذایی حذف شوند.
کلام آخر
پولیپ روده جزو بیماری‌های پرخطر و کشنده نیست و اگر به‌موقع و در مرحله های اولیه پیگیری و درمان بشود، می‌توان به درمان آن امیدوار می بود. یقیناً در مواردی گمان برگشت بیماری و ابتلای مجدد وجود دارد. برای همین پزشکان به این بیماران پیشنهاد می‌کنند قبل و سپس از جراحی پولیپ روده مواظب سلامت عمومی خود باشند و عادت‌های خوب را در سبک زندگی خود بگنجانند تا سالم بمانند.