تعداد بسیاری از ما با استامینوفن آشنایی داریم و به‌گمان‌زیاد چندین دفعه آن را مصرف کرده‌ایم. ولی آیا نحوهٔ درست مصرف‌کردن این دارو را می‌دانیم و از همه مواردی که باید به آنها دقت کنیم آگاه هستیم؟ استامینوفن نیز همانند همه داروهای دیگر عوارض جانبی و تداخلات دارویی دارد و مصرف بیش‌ازحد آن می‌تواند خطرناک یا حتی کشنده باشد. بعد اگر به سلامت خود و خانواده‌تان اهمیت می‌دهید و می‌خواهید اطلاعات بیشتری درمورد استامینوفن داشته باشید، تا آخر مقاله با ما همراه باشید تا شما را با نحوهٔ درست مصرف‌کردن، اشکال گوناگون دارویی، موارد احتیاطی و عوارض جانبی این داروی رایج و پرمصرف آشنا کنیم.
استامینوفن چیست؟
استامینوفن دارویی است که جهت تسکین درد و افت تب می‌بشود. از استامینوفن برای تسکین دردهای خفیف تا متوسط و دردهای متوسط تا شدیدِ مرتبط با موادمخدر یا افت تب منفعت گیری می‌بشود. مشکلات رایجی که با منفعت گیری از استامینوفن رفع خواهد شد عبارت‌اند از سردرد، دردهای عضلانی، آرتروز، کمردرد، دندان‌درد، سرماخوردگی و تب.
طبق معمول استامینوفن را به‌صورت خوراکی مصرف می‌کنیم، ولی بعضی اوقات نیز از این دارو به‌شکل تزریق داخل وریدی منفعت گیری می‌بشود.
استامینوفن در تعداد بسیاری از داروهای ترکیبیِ بدون نسخه (همانند Actifed، ژل‌های مایع Alka-Seltzer Plus، Cepacol و…) و داروهای ترکیبیِ تجویزی (همانند Butalbital, Butalbital, Endocet, Fioricet و…) نیز وجود دارد.
مواردی که باید پیش از مصرف استامینوفن در نظر داشته باشید
اگر به استامینوفن حساسیت و آلرژی دارید یا مبتلا به بیماری کبدی شدید هستید، نباید این دارو را مصرف کنید. اگر در قبل دچار بیماری کبد الکلی یا سیروز کبدی (alcoholic liver disease یا cirrhosis) شده‌اید بدون مشورت با پزشک استامینوفن مصرف نکنید. چون در این حالت بدن شما توانایی مصرف استامینوفن را ندارد.
بی‌خطر بودنِ مصرف استامینوفن در طول دوران بارداری را پزشک تشخیص می‌دهد. به این علت اگر باردار هستید، بدون پیشنهادٔ پزشک خود استامینوفن مصرف نکنید.
استامینوفن می‌تواند داخل شیر مادر بشود. به این علت، مادران شیرده باید قبل از مصرف استامینوفن به پزشک خود خبر دهند.
کودکان زیر ۲ سال نباید بدون نظر و تجویز پزشک این دارو را مصرف کنند.
نحوهٔ مصرف استامینوفن به چه صورت است؟
استامینوفن را دقیقا مطابق دستور حاضر در دفترچۀ دارو یا مطابق تجویز پزشک مصرف کنید. از این دارو در مقادیر زیاد تر یا کمتر از مقدار تجویزشده یا در دوره‌ای طویل‌تر از دورهٔ پیشنهاد‌شده مصرف نکنید.
زیاد تر از مقدار پیشنهاد‌شدهٔ این دارو مصرف نکنید، چون مصرف بیش‌ازحد استامینوفن می‌تواند به کبد صدمه رساند یا حتی جهت مرگ بشود. در صورت ابتلا به بیماری شدید کبدی نباید از این دارو منفعت گیری کنید.
- بزرگ‌سالان و نوجوانانی با وزن دست‌کم ۱۱۰ پوند (۵۰ کیلوگرم): نباید بیشتر از ۱۰۰۰ میلی‌گرم در هر بار و بیشتر از ۴۰۰۰ میلی‌گرم در ۲۴ ساعت استامینوفن مصرف کنند.
- کودکان زیر ۱۲ سال: نباید در ۲۴ ساعت بیشتر از ۵ بار استامینوفن مصرف کنند. کودکان در هر نوبت تنها باید میزانی از دارو را بخورند که برای وزن و سن کودک پیشنهاد شده است. دقیقا مطابق دستور حاضر در دفترچۀ دارو عمل کنید.
- در صورت مصرف استامینوفن از مصرف دیگر داروهای ترکیبیِ حاوی استامینوفن (که بعضی اوقات به‌اختصار APAP نامیده خواهد شد) پرهیز کنید، چون امکان پذیر که جهت بیش‌مصرفی و مرگ بشود.
برای درمان کودکان باید از استامینوفن مخصوص آنها منفعت گیری کنید. فقط از قطره‌چکان مخصوص اندازه‌گیری دارو یا سرنگ خوراکی اختصاصی‌ای منفعت گیری کنید که همراه داروی مخصوص کودکان اراعه شده است. به‌دقت دستور مربوط به مقدار مصرف دارو را مراعات کنید.
برای اندازه‌گیری مقدار مصرف استامینوفن مایع از سرنگ، قاشق یا پیمانهٔ اندازه‌گیری منفعت گیری کنید که در بسته‌بندی دارو ارا‌ئه شده است. اگر ابزار اندازه‌گیری در بسته‌بندی دارو وجود ندارد، می‌توانید آن را از داروخانه تهیه کنید.
استامینوفنی که اختصاصی نوزادان است دو غلظت متفاوت دارد که هریک با قطره‌چکان یا سرنگ خوراکی مخصوص خود اراعه می‌بشود. ابزارهای اندازه‌گیری اختصاصی غلظت‌های متفاوت یکسان نیستند و برای هر غلظت باید از ابزار مخصوص آن منفعت گیری کنید، چون منفعت گیری از ابزار نادرست می‌تواند جهت بیش‌مصرفی دارو در کودک بشود. هیچ زمان ابزارهای سنجش فرمولاسیون‌های گوناگون استامینوفن نوزادان را باهم قاطی نکنید و به‌جایِ یکدیگر منفعت گیری نکنید.
بعضی اوقات ملزوم است که هربار، پیش از مصرف دارو، آن را تکان دهید. دستور دارو را به‌دقت مطالعه و اجرا کنید.
قرص‌های جویدنی را پیش از بلعیدن کاملا بجوید.
زمان دست‌زدن به قرص‌های تجزیه‌شوندهٔ (disintegrating tablet) استامینوفن حتما دست‌های‌تان را خشک کنید. قرص را روی زبان‌تان قرار دهید تا فورا در دهان‌تان حل بشود. قرص را به‌صورت کامل نبلعید و اجازه دهید که بدون جویدن در دهان‌تان حل بشود.
برای منفعت گیری از قرص جوشان استامینوفن ابتدا یک قرص جوشان را در دست‌کم ۴ اونس (۱۲۵ گرم) آب حل کنید. محلول به‌دست‌آمده را تکان دهید و فورا همه آن را بنوشید. برای مطمعن از مصرف قرص به‌طور کامل، مقداری آب درون لیوان بریزید و آن را به‌آرامی بچرخانید و فورا بنوشید.
در موارد زیر باید مصرف استامینوفن را قطع کنید و با پزشک خود تماس بگیرید:
- اگر بعد از ۳ روز مصرف استامینوفن تا این مدت تب دارید؛
- اگر بعد از ۷ روز (در کودکان ۵ روز) مصرف استامینوفن تا این مدت درد شما رفع نشده است؛
- اگر دچار جوش‌های پوستی، سردرد مداوم یا هرگونه قرمزی یا تورم شده‌اید؛
- اگر علائم بیماری‌تان بدتر شده است یا علائم جدیدی مشاهده کرده‌اید.
مصرف این دارو می‌تواند روی نتایج برخی از آزمایش‌های مربوط به مقدار گلوکز (قند) حاضر در ادرار تاثییر بگذارد. به این علت، در صورت مصرف استامینوفن باید به پزشک معالج خود خبر بدهید.
استامینوفن را در دمای اتاق و دور از گرما و رطوبت نگهداری کنید.
در صورت فراموش‌کردن مصرف یک نوبت دارو چه کنیم؟
ازآنجاکه طبق معمول استامینوفن در صورت نیاز مصرف می‌بشود، ملزوم نیست که آن را مطابق برنامه و سرِ ساعت مصرف کنید. ولی اگر باید این دارو را به‌طورِ منظم مصرف کنید، به‌محض به‌خاطرآوردن نوبت فراموش‌شده آن را مصرف کنید. ولی اگر تقریبا زمان مصرف نوبت بعدی رسیده است، نیازی نیست که نوبت فراموش‌شده را مصرف کنید. هیچ زمان برای جبران نوبت فراموش‌شده داروی اضافه مصرف نکنید.
در صورت بیش‌مصرفی استامینوفن چه اتفاقی می‌افتد؟
نخستین نشانه‌های بیش‌مصرفی استامینوفن شامل بی‌اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ، درد معده، تعریق، گیجی یا ضعف است. نشانه‌های بعدی می‌تواند شامل درد در تکه بالایی معده، تیرگی ادرار و زردشدن پوست یا سفیدی چشم باشد.
در صورت بیش‌مصرفی فورا به مراکز اورژانس مراجعه کنید یا با مرکز خبر‌رسانی داروها و سموم با شمارهٔ ۱۴۹۰ و ۱۹۰ (بدون پیش‌شماره) تماس بگیرید. بیش‌مصرفی استامینوفن را جدی بگیرید، چون می‌تواند کشنده باشد.
در زمان مصرف استامینوفن باید از مصرف چه داروهایی خودداری کنیم؟
پیش از مصرف هریک از داروهای سرماخوردگی، آلرژی، مسکن یا خواب‌آور با پزشک یا داروساز مشورت کنید. استامینوفن (که بعضی اوقات با حروف اختصاری APAP اشکار می‌بشود) در تعداد بسیاری از داروهای ترکیبی نیز وجود دارد. مصرف برخی از داروها با یکدیگر می‌تواند جهت بشود که استامینوفن زیاد بسیاری مصرف کنید و این بیش‌مصرفی امکان پذیر به مرگ بینجامد. دفترچۀ داروها را بازدید کنید تا فهمید شوید که آیا حاوی استامینوفن یا APAP می باشند یا خیر.
از مصرف الکل خودداری کنید، چون امکان پذیر که خطر صدمه‌دیدن کبد براثر مصرف استامینوفن را افزایش دهد.
عوارض جانبی مصرف استامینوفن چیست؟
در صورت مشاهدهٔ علائم عکس العمل آلرژیک به استامینوفن شامل کهیر، مشکل در تنفس، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو فورا به مراکز اورژانس مراجعه کنید.
در موارد نادر امکان پذیر که استامینوفن جهت عکس العمل شدید پوستی بشود که می‌تواند کشنده باشد. بعضی اوقات این حالت در شرایطی تشکیل می‌بشود که در قبل این دارو را مصرف کرده‌اید و هیچ عکس العمل پوستی‌ای در شما تشکیل نشده است. اگر دچار قرمزی پوست یا جوشی شدید که با گذشت زمان بزرگ‌تر می‌بشود و تاول زده یا پوسته‌پوسته شده است، مصرف دارو را قطع کنید و فورا با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت مشاهدهٔ این چنین عکس العمل‌هایی بعد از مصرف استامینوفن، در آینده نباید داروهایی را مصرف کنید که حاوی استامینوفن می باشند.
در صورت مشاهدهٔ علائم زیر مصرف استامینوفن را قطع کنید و فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
- حالت تهوع، درد در تکه بالایی معده، خارش، بی‌اشتهایی؛
- تعریق بیش‌ازحد و خستگی شدید؛
- تیرگی ادرار، مدفوع به‌رنگِ خاک رس؛
- زردی (زردشدن پوست یا چشم‌ها).
رایج‌ترین عوارض جانبی استامینوفن عبارت‌اند از:
- حالت تهوع و استفراغ؛
- سردرد؛
- بی‌خوابی.
یقیناً موارد حرف های‌شده فهرستی کامل از عوارض جانبی استامینوفن نیست و امکان پذیر عوارض فرد دیگر نیز تشکیل بشود. برای خبر از دیگر عوارض جانبی استامینوفن با پزشک خود سخن بگویید کنید. می‌توانید عوارض جانبی دارو را به مرکز خبر‌رسانی داروها و سموم با شمارهٔ ۱۴۹۰ و ۱۹۰ (بدون پیش‌شماره) گزارش دهید.
چه داروهایی روی استامینوفن تاثییر می‌گذارند؟
امکان پذیر که داروهای فرد دیگر که مصرف می‌کنید (شامل داروهای تجویزی و داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها و داروهای گیاهی) با استامینوفن تداخل اشکار کنند. همه داروهای مصرفی خود را به پزشک خبر بدهید و به او بگویید که مصرف چه داروهایی را اغاز یا متوقف کرده‌اید.
سخن پایانی
فراموش نکنید که همیشه باید استامینوفن و دیگر داروها را دور از دسترس کودکان قرار دهید. هیچ زمان داروهای خود را در اختیار دیگران قرار ندهید و استامینوفن را فقط برای درمان مشکلی مصرف کنید که برای آن تجویز شده است.
برای مطمعن از این که اطلاعات اراعه‌شده در این مقاله درمورد حالت شما نیز صادق است با پزشک خود مشورت کنید.
برگرفته از: drugs.com
هشدار! این نوشته فقط جنبه آموزشی دارد و برای منفعت گیری از آن ملزوم است با پزشک یا متخصص وابسته مشورت کنید. اطلاعات زیاد تر