یکی از آداب و رسوم مهم در تمام فرهنگ‌های جهان، دلداری‌دادن و تسلیت گفتن به افرادی است که به هر دلیلی عزیزی را از دست داده‌اند. در همه‌جای دنیا رسم است که وقتی فردی از دنیا می‌رود، اطرافیان نزد خانواده‌اش می‌روند و با آنها همدردی می‌کنند یا در مراسم خاکسپاری و یادبودهای پس از آن شرکت می‌کنند. حالا سوال این است که چگونه تسلیت بگوییم؟
تسلیت گفتن کار راحتی نیست و آداب مخصوص به خودش را دارد، مخصوصا نحوه تسلیت گفتن به دوست صمیمی یا آشنای نزدیک، که از همه سخت‌تر است. هنگام تسلیت گفتن، مجاز نیستیم هر چیزی را به زبان بیاوریم. بی‌توجهی به یک‌سری نکات ساده ممکن است به‌جای تسکین درد بازماندگان، اندوه آنها را بیشتر کند.
فرقی نمی‌کند حضوری تسلیت بگویید یا از راه دور؛ در هر صورت، نکاتی وجود دارند که باید آنها را رعایت کنید. در ادامه، درباره نکاتی صحبت خواهیم کرد که در هنگام تسلیت گفتن ضروری‌اند.
۱. بلافاصله پس از اینکه باخبر شدید، تسلیت بگویید
دلیلی ندارد منتظر بمانید تا حتما در مراسم شرکت کنید و بعد به خانواده فرد متوفا تسلیت بگویید. گاهی پاسخ چگونه تسلیت بگوییم بسیار ساده است. بلافاصله پس از اینکه باخبر شدید، با تماس تلفنی، پیامک یا ایمیل این کار را انجام دهید.
برای این کار حتما پیامی خصوصی برای فرد موردنظر بفرستید و به‌هیچ‌عنوان به‌شکل عمومی در شبکه های اجتماعی این موضوع را منتشر نکنید؛ برای مثال، وقتی خبر را شنیدید، زیر آخرین پست اینستاگرام فرد موردنظر کامنت ننویسید که «تسلیت می‌گم. وقتی شنیدم خیلی ناراحت شدم». شاید او واقعا تمایلی نداشته باشد این موضوع را در رسانه‌های اجتماعی مطرح کند؛ اما اگر خود او پستی را منتشر کرد و این موضوع را اطلاع داد، می‌توانید در بخش نظرات و دیدگاه‌ها پیامتان را برسانید. البته تسلیت گفتن تلفنی روش بهتری است. سعی کنید تماس بگیرید و تسلیت بگویید.
۲. کارت تسلیت پستی یا دیجیتال ارسال کنید یا گل بفرستید
اگر دوست دارید ابراز همدردیِ بیشتری داشته باشید، می‌توانید کارت تسلیت ارسال کنید. البته اگر یک کارت فیزیکی را با پست بفرستید، برای فرد ارزش بیشتری خواهد داشت؛ با این حال، از آنجا که در عصر دیجیتال هستیم، اگر از شیوه‌های مجازی هم برای این کار استفاده کنید، نمی‌توان به آن خرده‌ای گرفت. به هر حال فرد موردنظرتان احتمالا تعداد زیادی پیام متنیِ مجازی دریافت خواهد کرد و به همین دلیل، کارت پستی برایش ارزشمندتر خواهد بود.
کارت تسلیت به دو شکل تایپ‌شدۀ آماده و نانوشته در بازار موجود است. یکی از آنها را تهیه کنید و با خط خودتان پیام محبت و دلگرمی‌تان را بنویسید یا اگر آماده است، فقط امضایش کنید. سپس آن را با پست ارسال کنید.
فرستادن گل نیز روشی کلاسیک و عالی برای ابراز همدردی و اولین پاسخ سوال چگونه تسلیت بگوییم از سوی هر خانواده ایرانی است. شاید گل‌ها نتوانند کار خاصی انجام دهند، اما نشان‌دهنده حمایت شما هستند و برای فرد سوگوار دلگرم‌کننده‌اند. بهتر است به‌شکل گفتاری هم تسلیت بگویید یا با پیام متنی یا فرستادن یک کارت همراه گل‌ها ابراز همدردی کنید.
۳. نام متوفا را حتما به زبان بیاورید
چگونه تسلیت بگوییم وقتی اسم متوفقا را بلد نیستیم؟ بسیاری از افراد هنگام تسلیت گفتن از گفتن نام متوفا و یادآوری او خودداری می‌کنند و تصور می‌کنند بازماندگان به این شکل راحت‌تر خواهند بود. این کار نادرست است. فردِ درگذشته برای اطرافیانش مهم بوده است؛ بنابراین، اگر سعی کنید نامش را به زبان نیاورید، درست مانند آن است که تلاش کنید وجود شخصی را که حالا همه به‌خاطر نبودش غمگین‌اند انکار کنید.
دلیل اصلی تسلیت گفتن در واقع تأیید ناراحتی اطرافیان و بازماندگان است.
وقتی می‌گویید «آدم خوبی بود و ما هم دلمون براش تنگ می‌شه»، یعنی تأیید می‌کنید که این اتفاق واقعا بد و غم‌انگیز است. وقتی می‌گویید «متأسفم که [نام متوفا] رو از دست دادیم»، یعنی به فرد عزادار این پیام را می‌رسانید که این فرد وجود حقیقی داشت و بخشی مهم از زندگی او را تشکیل می‌داد؛ بنابراین طبیعی است که دل‌تنگش باشد.
البته نباید طوری صحبت کنید که فرد با یادآوری روند فوت عذاب بکشد و وحشت کند؛ برای مثال، نیازی نیست درباره جزئیات فوت صحبت کنید یا درباره اینکه چطور فوت کرد بپرسید (حداقل حالا وقتش نیست). فقدان شخص را تأیید کنید، درباره‌اش صحبت کنید و همدردی‌تان را ابراز کنید. کافی است به آنها نشان دهید ازدست‌دادن او روی شما هم تأثیر گذاشته است.
۴. نشان دهید که می‌دانید اندوهشان حقیقی است
روش تسلیت گفتن به صاحب عزا را یاد بگیرید. راه‌های مفید و تسلی‌بخش زیادی وجود دارد که می‌توانید از آنها برای نشان‌دادن همدردی و همبستگی در کلماتتان استفاده کنید، مثلا:
هیچ‌کس نمی‌تونه درک کنه که الان چه احساسی دارین. درک می‌کنم واقعا ناراحت‌کننده‌ست. حق دارین غصه‌دار باشین. کاملا طبیعیه. در کنارتون و همراهتون هستم.
حتی می‌توانید آن را ساده‌تر بیان کنید:
من رو در غمتون شریک بدونین.
به یاد داشته باشید که آنها برای سوگواری نیازی به اجازه شما ندارند، اما همین کافی است که بدانند تنها نیستند؛ اینکه به آنها حق می‌دهید گریه کنند، اینکه این درد واقعی و عمیق است. به آنها نشان دهید در غمشان شریک هستید.
۵. پیامتان را کوتاه و مختصر بیان کنید
اگر کارت ارسال می‌کنید، نیازی نیست نامه بلندبالایی بنویسید (مگر اینکه به‌نظرتان این‌طور بهتر باشد یا ضرورتی داشته باشد). آن را مختصر و دقیق بیان کنید و فقط از کلمات مناسب برای تسلیت گفتن استفاده کنید. به یاد داشته باشید همیشه نوشته‌های ساده‌تر بهتر به دل می‌نشینند. اگر فکر می‌کنید لازم است مطالب بیشتری را هم اضافه کنید، نقل‌قول‌های مناسب یا آیات کتاب‌های مقدس هم گزینه‌های خوبی‌اند. می‌توانید همراه کارت، گل هم بفرستید. این کارها ضروری نیستند. فقط ایده مناسبی‌اند.
۶. برخی کلمات را اصلا نباید به زبان بیاورید
گریه در سکوت بهتر از گفتن جملات نامناسب است.
کلمات مناسب برای تسلیت گفتن را بشناسید. هرگز جملاتتان را با عبارت‌هایی مانند «حداقل» و «خوبی‌ش اینه که…» شروع نکنید؛ برای نمونه، هرگز برای تسلیت گفتن جملات زیر را به کار نبرید:
- حداقل دیگه رنج نمی‌کشه. راحت شد.
درست است، ولی چیزی که برای بازماندگان مهم است ازدست‌دادن فرد متوفاست. آنها نمی‌توانند خودشان را قانع کنند که چون او دیگر رنج نمی‌کشد، پس خوش‌حال باشند.
مطمئن باشید در دلش خواهد گفت «چه ربطی دارد؟» پدر هم جای خودش را دارد.
- خوبی‌ش اینه که بازم می‌تونی بچه‌دار بشی یا حداقل بچه‌های دیگه‌ت رو داری.
فردی که دارید این جمله را به او می‌گویید عاشق فرزندش بوده است! بچه‌هایی که دارند یا بعدها می‌توانند داشته باشند، درد ازدست‌رفتن این کودک زیبای دوست‌داشتنی را نمی‌توانند تسکین دهند. حداقل حالا نمی‌توانند.
- حداقل الان توی بهشته و جاش خوبه.
از این جمله‌ها استفاده نکنید. ممکن است اصلا بازماندگان اعتقادی به مسائل دینی نداشته باشند. از آن بدتر، اگر فردِ درگذشته متدین بوده و شما متدین نیستید، با گفتن این حرف، بازماندگان ممکن است حس کنند در حال طعنه‌زدن یا تمسخر هستید. احساس می‌کنند شما از تهِ دل این حرف‌ها را نمی‌گویید و با کلمات بازی می‌کنید.
- خوبی‌ش اینه هنوز جَوونی و می‌تونی دوباره ازدواج کنی.
این هم یکی از بدترین جملاتی است که ممکن است بگویید.
از بیان این دست جملات و هر چیزی که شبیه آنها باشد خودداری کنید. درست است، شما سعی دارید جنبه مثبت و روشن زندگی را به بازماندگان نشان دهید و حالشان را بهتر کنید؛ اما حالا زمانش نیست.
زمانی برای شادی و خندیدن، و زمانی نیز برای عزاداری و گریه‌کردن وجود دارد. اگر حالا وقت تسلیت گفتن است، وقت آن نیست که از جنبه‌های مثبت یا آینده‌ای روشن با فرد صحبت کنید. «هر سخن جایی و هر نکته مقامی دارد.»
۷. از بازماندگان درباره وضعیتشان چیزی نپرسید
درباره وضعیت بازماندگان سؤال نکنید؛ برای مثال نگویید:
- وای، چطوری تحمل می‌کنین؟
- چیزی لازم ندارین؟
- می‌تونم کاری براتون انجام بدم؟
این سؤالات بیشتر فرد داغ‌دیده را رنج می‌دهد. معلوم است که تحمل شرایط برایشان راحت نیست! تنها چیزی که در آن شرایط نیاز دارند بازگشت عزیزشان است. تنها کاری هم که از شما می‌خواهند این است که یا عزیزشان را برگردانید یا بروید و دیگر سؤالات بیجا نپرسید! البته حتی در غم و اندوه فراوان، بیشترِ افراد همچنان با مهربانی رفتار می‌کنند و هیچ‌کدام از این حرف‌ها را به زبان نمی‌آورند. برای پرسیدن تمام این سؤالات زمان مناسبی وجود دارد؛ پس بهتر است فعلا مراعات کنید.
حالا می‌رویم سراغ سوال چگونه تسلیت بگوییم آن هم در متن‌های مختلف.
مثال‌هایی برای تسلیت گفتن به صاحب‌عزا
در ادامه، نمونه‌هایی از جملات مناسب برای تسلیت به صاحب‌عزا در حالت رسمی و غیررسمی آورده‌ایم.
تسلیت گفتن تلفنی یا پیام متنی غیررسمی
- بابت فوتِ [نام متوفا] خیلی متأسفم. انسان فوق‌العاده‌ای بود. واقعا دلمون براش تنگ می‌شه.
- از ته دل بهتون تسلیت می‌گم. همه ما شما رو دوست داریم و به فکرتون هستیم. برای آرامش‌تون دعا می‌کنیم.
- ما هم همراه شما برای ازدست‌دادنِ [نام متوفا] ناراحت و سوگواریم. فکرمون پیش شماست و برای آرامش‌تون دعا می‌کنیم. واقعا انسان خوبی بود. خوبی‌هاش رو فراموش نمی‌کنیم.
تسلیت گفتن نوشتاری رسمی
- ما هم همراه شما سوگوارِ [نام متوفا] عزیزتان هستیم. ایشان بسیار مهربان و دوست‌داشتنی بودند. لطفا تسلیت ما را بپذیرید.
- از غمی که به شما وارد آمده عمیقا ناراحت هستیم و قلبمان به‌خاطر ناراحتی شما به درد آمده است. لطفا عمیق‌ترین همدردی ما را بپذیرید.
جملاتی برای کارت تسلیت
کارت تسلیت نانوشته برای نوشتن پیام دلخواه خودتان
- همدردی مرا بابت فقدانِ [نام متوفا] عزیزتان بپذیرید.
- خاطرۀ [نام متوفا] همیشه در قلب ما زنده است، حتی حالا که با شما سوگواریم. لطفا تسلیت صمیمانه ما را پذیرا باشید.
- کلمات نمی‌توانند بیانگر اندوه و همدردی ما در فوتِ [نام متوفا] عزیزتان باشند. تسلیت ما را بپذیرید.
- درگذشتِ [نام متوفا] عزیزتان را تسلیت می‌گوییم. باشد که خاطرات آن عزیز مایه آرامش قلبی و روحی شما شود.
- صمیمانه‌ترین همدردی ما را بپذیرید. شما تنها نیستید و در این شرایط سخت در کنارتان هستیم.
جملات مناسب برای تسلیت گفتن حضوری
جملات زیر مرسوم‌ترین جملات مناسب برای تسلیت گفتن حضوری هستند. می‌توانید آنها را با هم ترکیب کنید.
- از صمیم قلب درگذشت عزیزتان را تسلیت عرض می‌کنم.
- خداوند روحشان را قرین رحمت کند و به شما صبر عطا فرماید.
- در این غم بزرگ شریک هستیم و برایتان صبر آرزو می‌کنیم.
- تسلیت می‌گویم، امیدوارم خداوند به شما آرامش و صبر بدهد.
- از شنیدن این خبر بسیار متأثر شدم، تسلیت من را بپذیرید.
- خداوند آن مرحوم را بیامرزد و به شما نیروی تحمل عطا کند.
- درگذشت عزیزتان را تسلیت می‌گویم، در کنارتان هستیم.
- این ضایعه دردناک را به شما تسلیت می‌گویم.
- امیدوارم خداوند به شما و خانواده محترمتان صبر و شکیبایی بدهد.
- روحشان شاد و یادشان گرامی، تسلیت عرض می‌کنم.
- در این لحظه‌های سخت، برایتان آرزوی صبر دارم.
- از خداوند متعال برای آن مرحوم مغفرت و برای شما صبر طلب می‌کنم.
- این مصیبت را به شما و خانواده گرامی‌تان تسلیت می‌گویم.
- خداوند به شما صبر و به آن عزیز از دست رفته رحمت بی‌کران عطا کند.
- در این غم کنار شما هستیم، تسلیت ما را بپذیرید.
- از شنیدن این خبر بسیار ناراحت شدم، خداوند روحشان را شاد کند.
- تسلیت می‌گویم، امیدوارم خداوند به شما آرامش قلبی عطا کند.
- درگذشت عزیزتان قلب ما را نیز به درد آورد، تسلیت عرض می‌کنم.
- خداوند آن مرحوم را در جوار رحمت خویش قرار دهد.
- در این مصیبت بزرگ، برایتان صبر و آرامش آرزو می‌کنم.
- تسلیت من را بپذیرید، خداوند به شما و خانواده‌تان صبر دهد.
- این ضایعه را به شما تسلیت می‌گویم، در کنارتان هستیم.
- از خداوند برای آن عزیز آمرزش و برای شما صبر طلب می‌کنم.
- در این لحظات سخت، قلبمان با شماست، تسلیت می‌گویم.
- خداوند روحشان را قرین رحمت و یادشان را جاودان کند.
- تسلیت عرض می‌کنم، امیدوارم خداوند به شما آرامش دهد.
- در این غم بزرگ، شریک درد شما هستیم.
- از شنیدن این خبر بسیار متأسف شدم، تسلیت من را بپذیرید.
- خداوند آن مرحوم را در بهشت برین جای دهد.
- در این مصیبت، برای شما و خانواده محترمتان صبر آرزو می‌کنم.
- تسلیت می‌گویم، خداوند به شما قوت قلب عطا کند.
- درگذشت عزیزتان را تسلیت عرض می‌کنم، روحشان شاد.
- امیدوارم خداوند به شما صبر و به آن عزیز رحمت بی‌انتها عطا کند.
- در این لحظه‌های دشوار، کنار شما هستیم، تسلیت می‌گویم.
- خداوند روح آن مرحوم را در آرامش ابدی قرار دهد.
- این ضایعه دردناک را به شما تسلیت می‌گویم، صبرتان آرزومندم.
- تسلیت من را بپذیرید، خداوند به شما آرامش و صبر عطا کند.
- در این غم، قلبمان با شماست، خداوند روحشان را بیامرزد.
- از خداوند برای آن عزیز از دست رفته مغفرت طلب می‌کنم.
- درگذشت عزیزتان را تسلیت می‌گویم، برایتان صبر آرزو دارم.
- خداوند به شما و خانواده‌تان در این مصیبت صبر عطا کند.
- تسلیت عرض می‌کنم، امیدوارم خداوند روحشان را شاد کند.
- در این لحظات سخت، شریک غم شما هستیم.
- از شنیدن این خبر بسیار متأثر شدم، خداوند به شما صبر دهد.
- خداوند آن مرحوم را در جوار اولیای خود قرار دهد.
- تسلیت می‌گویم، برای شما و خانواده‌تان صبر و شکیبایی آرزو می‌کنم.
- در این غم بزرگ، کنار شما هستیم، خداوند روحشان را قرین رحمت کند.
- این مصیبت را به شما تسلیت می‌گویم، خداوند به شما آرامش دهد.
- از خداوند برای آن عزیز رحمت و برای شما صبر طلب می‌کنم.
- درگذشت عزیزتان را تسلیت می‌گویم، امیدوارم خداوند به شما آرامش عطا کند.
نکات مهم هنگام تسلیت گفتن حضوری:
- لحن خود را آرام، محترمانه و صمیمی نگه دارید.
- با توجه به میزان صمیمیت با فرد مقابل، جمله مناسب را انتخاب کنید.
- اگر امکانش را دارید، همراه با تسلیت، پیشنهاد کمک یا حضور در مراسم را مطرح کنید.
- به احساسات فرد مقابل احترام بگذارید و از جملات کلیشه‌ای یا غیرصمیمی پرهیز کنید.
طرز تسلیت گفتن تلفنی
تسلیت گفتن تلفنی نیازمند رعایت آداب خاصی است تا همدلی و احترام شما به بازماندگان منتقل شود، در حالی که به دلیل عدم حضور فیزیکی، باید دقت بیشتری در انتخاب کلمات و لحن داشته باشید. در ادامه، نحوه تسلیت گفتن تلفنی به صورت گام‌به‌گام و با توجه به فرهنگ ایرانی و اسلامی توضیح داده شده است:
- انتخاب زمان مناسب
- تماس در وقت مناسب: در ساعات مناسب روز (ترجیحاً صبح تا غروب) تماس بگیرید. از تماس در ساعات خیلی زود یا دیروقت (مثل نیمه‌شب) خودداری کنید، مگر اینکه صمیمی باشید.
- زمان‌بندی: بهتر است در همان روزهای اولیه پس از فوت یا پس از مراسم خاکسپاری تماس بگیرید. تأخیر بیش از حد ممکن است بی‌توجهی تلقی شود.
- آمادگی ذهنی: قبل از تماس، خود را برای گفت‌وگو با فردی که در غم است آماده کنید و لحن همدلانه‌ای را در نظر بگیرید.
شروع مکالمه
- احوالپرسی کوتاه: با سلام و احوالپرسی ساده شروع کنید. مثلاً: «سلام، حال شما چطور است؟ تازه خبر را شنیدم، خیلی متأثر شدم.»
- معرفی خود (در صورت نیاز): اگر احتمال می‌دهید بازمانده شماره شما را نشناسد یا مدت زیادی از آخرین تماس گذشته، خودتان را معرفی کنید. مثلاً: «سلام، من [نام] هستم، از دوستان/همکاران [نام متوفی].»
- ابراز تأسف اولیه: بلافاصله پس از احوالپرسی، به اصل موضوع بپردازید. مثلاً: «واقعاً از شنیدن خبر درگذشت [نام متوفی] ناراحت شدم.»
ابراز تسلیت
- لحن آرام و همدلانه: با صدایی آرام، محترمانه و صمیمی صحبت کنید. احساس واقعی خود را نشان دهید.
- جملات کوتاه و معنادار: از جملات ساده و متناسب با فرهنگ استفاده کنید. چند نمونه:
- «درگذشت [نام متوفی] را تسلیت می‌گویم، خداوند به شما صبر بدهد.»
- «خیلی متأسفم، خداوند روحشان را قرین رحمت کند.»
- «در این غم بزرگ، قلبمان با شماست، تسلیت عرض می‌کنم.»
- اشاره به متوفی (در صورت شناخت): اگر متوفی را می‌شناختید، اشاره‌ای کوتاه به ویژگی‌های مثبت او کنید. مثلاً: «[نام] انسان بسیار مهربانی بود، یادشان همیشه با ماست.»
- دعا برای متوفی و بازمانده: در فرهنگ ایرانی-اسلامی، دعا برای آمرزش و صبر مرسوم است. مثلاً: «خداوند ایشان را بیامرزد و به شما آرامش عطا کند.»
- گوش دادن و همدلی
- گوش دادن فعال: اگر بازمانده مایل به صحبت بود، با دقت گوش کنید. عبارات کوتاه مثل «واقعاً متأسفم» یا «می‌فهمم چقدر سخت است» نشان‌دهنده همدلی است.
- پرهیز از نصیحت یا پرس‌وجو: از گفتن جملاتی مثل «گریه نکنید» یا پرسیدن جزئیات فوت (مثل علت یا نحوه) خودداری کنید، مگر اینکه خودشان موضوع را مطرح کنند.
- اجتناب از صحبت‌های غیرمرتبط: از بحث درباره مسائل روزمره، کاری یا شوخی پرهیز کنید.
کوتاه نگه داشتن مکالمه
- مختصر و مفید: مکالمه را کوتاه (۲-۵ دقیقه) نگه دارید، مگر اینکه بازمانده مایل به ادامه صحبت باشد.
- توجه به حال طرف مقابل: اگر احساس کردید بازمانده حال صحبت ندارد یا مشغول است، سریع‌تر مکالمه را تمام کنید. مثلاً: «نمی‌خواهم مزاحمتان شوم، فقط خواستم تسلیت بگویم و بگویم که به یادتان هستم.»
خداحافظی محترمانه
- قبل از پایان مکالمه، دوباره تسلیت کوتاه بگویید. مثلاً:
- «باز هم تسلیت می‌گویم، خداوند به شما صبر بدهد.»
- «امیدوارم خداوند به شما آرامش بدهد، اگر کاری بود حتماً بگویید.»
- با لحنی آرام و محترمانه خداحافظی کنید.
طرز تسلیت گفتن تلفنی
کلام آخر
یکی از راه‌های زیبایی که با آن می‌توانید مایه تسلی‌خاطر بازماندگان شخص متوفا شوید، انجام کارهای معنوی و خیرانه به‌یادِ او و به‌نام اوست. اقداماتی مانند کاشتن نهال به یادبود فرد یا کمک مالیِ هرچند کوچک به مؤسسات خیریه، ایده‌های فوق‌العاده‌ای‌اند. اگر شما هم روش‌هایی را سراغ دارید، لطفا برایمان در قسمت «ارسال دیدگاه» بنویسید.