معمولا انسان‌ها بر اساس ایده باینری جنسیتی، از بدو تولد در یکی از ۲ دسته زن یا مرد گنجانده می‌شوند. اما بسیاری از آنها به‌مرور زمان در قلب و ذهن خود احساس می‌کنند که کاملا مرد یا زن نیستند. هویت آنها در هاله ابهامی میان زن‌بودن و مردبودن مانده است. این افراد نان باینری نامیده می‌شوند. همراه ما باشید تا بدانیم نان باینری چیست و چطور باید با این افراد برخورد کرد؟
نان باینری چیست؟
برای پاسخ به سوال نان باینری چیست باید داسنت که هویت جنسیتی همه آدم‌های روی زمین را نمی‌توان در ۲ دسته زن و مرد گنجاند. برخی افراد، اصطلاحا نان باینری‌ها، هویت و نقش جنسیتی و ویژگی‌ها و صفاتی بین این دو دارند، یعنی هم زن هم مرد یا شاید هم نه زن و نه مرد!
درک این افراد از جنسیت خود ممکن است با ویژگی‌های بیولوژیکی که با آن متولد شده‌اند مطابقت نداشته باشد. البته دقت کنید که هویت جنسی و گرایش جنسی افراد دو مقوله کاملا مجزاست. افراد غیر باینری مثل همه انسان‌های دیگر گرایش جنسی دارند و ممکن است دگرجنس‌گرا، هم‌جنس‌گرا، دوجنس‌گرا یا غیرجنس‌گرا باشند.
جنسیت کوئیر (Genderqueer)، غیرباینری (Non-binary) یا غیردوگانه چتر بزرگی برای بسیاری از انواع هویت‌های جنسی است که صرفا در دسته زن و مرد نمی‌گنجند. مواردی همچون:
- جندر فلوید یا هویت جنسی شناور؛
- ای‌جندر یا بی‌جنسیت؛
- بای‌جندر یا دوجنسیتی؛
- دمی‌جندر یا نیمه‌جنسیتی (مثل نیمه‌دختر، نیمه‌پسر یا نیمه‌سیال)؛
- پن‌جندر یا همه‌جنسیتی.
شاید فکر کنید مفهوم غیرباینری پدیده‌ای نوظهور و حاصل گرایش سبک زندگی امروزی به مدرنیته و غرب‌گرایی است، اما وجود این افراد در تاریخ ثبت شده است، آن هم ۴ صده قبل از میلاد مسیح.
تفاوت نان باینری‌ها و ترنسجندر‌ها
بعد از آشنایی با معنی نان باینری، احتمالا می‌پرسید نان باینری همان ترنسجندر است یا خیر. اصطلاح ترنسجندر برای افرادی به کار می‌رود که با کالبد مرد یا زن متولد می‌شوند و بعدا با انجام عمل جراحی تغییر جنسیت، هویت جنسیتی خود را تغییر می‌دهند. ممکن است زنی در جسم مرد باشد یا مردی در جسم زن.
همه افراد تراجنسیتی غیرباینری نیستند. اگر فردی جنسیت خود را منحصرا مرد یا زن بداند و هرگز خود را در هر ۲ دسته نبیند، اصطلاح ترنسجندر برای او به کار می‌رود. در حالی که فرد نان باینری هر دو جنسیت را در وجود خود احساس می‌کند.
تفاوت هویت و بیان جنسیتی
هویت جنسیتی احساس درونی فرد به جنسیتش است. کلماتی مانند مرد، زن، نان باینری، ای‌جندر و بی‌جندر همگی برای توصیف هویت فرد به کار می‌روند. باور کنید یا نه، دامنه انواع هویت‌های جنسی تا بی‌نهایت ادامه دارد.
بیان جنسیتی شامل رفتار انسان، پوشش و حتی طرز صحبت‌کردن اوست. وقتی کسی از لباس‌پوشیدن به‌سبک زنانه، مردانه یا آندروژین صحبت می‌کند، در واقع بیان جنسیتی خود را آشکار می‌کند.
بسیاری از ما این را همچون اصل پذیرفته‌ایم که اکثر افراد نان باینری در جامعه سراغ سبک و استایل آندروژین می‌روند، یعنی لباس و لوازمی که نشانگر ترکیبی از خصوصیات فیزیکی زن و مرد باشند. البته این فرض درست نیست. خیلی از آنها ممکن است بیان جنسیتی مردانه، زنانه یا ترکیبی از این دو داشته باشند.
با توجه به تفاوت این ۲ مفهوم، نمی‌توان هویت افراد را صرفا با توجه به پوشش و ظاهر آنها تشخیص داد. فراموش نکنید هویت و بیان جنسی انسان‌ها کاملا شخصی است و توصیف آنها کاملا به خود فرد بستگی دارد.
درک جنسیت همچون طیف
این تصور که جنسیت انسان‌ها همیشه و تحت هر شرایطی در یکی از ۲ دسته زن یا مرد جای می‌گیرد، نوعی ساختار اجتماعی است که در طول تاریخ برای تمایز بین صفات بیولوژیکی زنان و مردان به کار رفته است. اما ایده طیف جنسیت هم تقدم تاریخی دارد هم در علم زیست‌شناسی پذیرفته شده است. در تاریخ همیشه بوده‌اند کسانی که جنسیت آنها در ۲ مفهوم کلیشه‌ای زن و مرد نمی‌گنجیده است. وجود این نمونه‌های ناسازگار در طول تاریخ، زمینه خوبی برای درک تنوع هویت جنسی امروزی فراهم کرد.
حتی اگر از دید بیولوژیکی نگاه کنیم، جنسیت بشر همیشه لزوما دوتایی نیست. از هر ۲هزار نفر یکی با مشخصات «Intersex» متولد می‌شود، یعنی کسی که به‌خاطر ویژگی‌های کروموزم‌ها و آناتومی بدنش منحصرا زن یا مرد نیست.
ایده دسته‌بندی هویت به ۲ دسته زن و مرد نادرست نیست، اما ناقص است. بسیاری از افراد با ترکیبی از مؤلفه‌های بیولوژیکی متولد می‌شوند که خارج از محدوده زن یا مردبودن است.
چالش‌های افراد نان باینری در جامعه
به‌رغم رخنه مدرنیته در تاروپود فرهنگ امروزی کل دنیا، هنوز هم افرادی با هویت‌های جنسی متفاوت با تبعیض‌ها و باورهای نادرستی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند؛ خیلی‌ها معتقدند این افراد اصلا وجود رسمی در جامعه ندارند، بی‌جنسیتی یا چندجنسیتی آنها ناشی از بیماری‌های روانی است یا صرفا تشنه توجه‌اند و خیلی زود از این مرحله عبور می‌کنند. در کنار آسیب‌ها و درد ناشی از این قسم تفکرات ناآگاهانه، بسیاری از این افراد با استرس بسیار ناشی از این موارد روبه‌رو هستند:
- تصمیم‌گیری درباره اعلام نان باینری بودن و افرادی که این مسئله را با آنها در میان می‌گذارند؛
- افزایش اطلاعات اطرافیان درباره هویت غیر باینری؛
- خطاب‌شدن با ضمایر اشتباه؛
- احساس نیاز به دفاع از هویت خود یا اثبات آن به جامعه.
افراد نان باینری را چگونه خطاب کنیم؟
حالا که فهمیدیم نان باینری چیست باید به سوالات جدی‌تری جواب دهیم. بهترین راهکار برای به‌چالش‌کشیدن کلیشه‌های جنسیتی، استفاده از زبان خنثی و بی‌طرف در مکالمات روزمره است. استفاده از ضمیر یا کلمه‌ای که زن یا مردبودن را القا کند، برای افراد نان باینری خشونت مبتنی بر جنسیت محسوب می‌شود. انسان جایزالخطاست و تشخیص جنسیت افراد یکی از اشتباهاتی است که ممکن است بارها مرتکب شویم. در این حالت عذرخواهی کنید و برای جلوگیری از تکرار این اشتباه، از زبان جنسیتی بی‌طرفانه بهره بگیرید و برای افراد نان باینری این اصطلاحات را جایگزین کنید:
- به‌جای پسر، دختر، زن و مرد بگویید شخص، فرد، انسان.
- به‌جای خانم‌ها و آقایان بگویید مردم.
- به‌جای پسربچه و دختربچه بگویید کودک.
- به‌جای مادر یا پدر بگویید والد.
- به‌جای زن یا شوهر بگویید همسر.
مادامی که از این کلمات جایگزین استفاده می‌کنید، کلام شما به‌هیچ‌وجه برای افراد نان باینری آزاردهنده نخواهد بود. البته بهتر است در اولین ملاقات با این افراد از خودشان بپرسید دوست دارند چطور خطاب شوند.
چگونه به افراد نان باینری احترام بگذاریم و از آنها حمایت کنیم؟
بسیاری از ما با این باور بزرگ شده‌ایم که در دنیا فقط ۲ جنسیت زن و مرد وجود دارد و هر چیزی خارج از این چارچوب برایمان تازه و غیرملموس است. برای همین شاید در اولین برخورد با افراد کوئیر آن‌طور که باید محترمانه رفتار نکنیم. در حالی که با توجه به نگاه قضاوتگر جامعه به این گروه از افراد، بهتر است حواسمان به چند نکته جمع باشد:
۱. با ذهنی باز یاد بگیرید
اگر در حال مطالعه این مقاله هستید، یعنی شما آماده یادگیری درباره‌ی هویت‌های جنسیتی مختلف هستید. آگاهی، اولین قدم برای درک و پذیرش است. تلاش کنید منابع معتبر را مطالعه کنید و تجربیات افراد نان باینری را بشنوید.
۲. هویتشان را بپذیرید
وقتی فردی هویت خود را نان باینری معرفی می‌کند، او را باور کنید. از اظهارنظرهایی مانند “شاید این فقط یک مرحله است” یا “بعداً تغییر می‌کنی” خودداری کنید. احترام به هویت افراد، اولین گام برای ایجاد فضایی امن و حمایت‌کننده است.
۳. درست خطابشان کنید
نام و ضمایر موردنظر فرد را بپذیرید و از آنها استفاده کنید. برخی افراد نان باینری نام خود را تغییر می‌دهند؛ پرسیدن نام قبلی یا علت تغییر آن، بی‌احترامی محسوب می‌شود. اگر در مورد ضمایرشان مطمئن نیستید، محترمانه بپرسید یا از ضمایر خنثی مانند “آنها/they” استفاده کنید.
۴. حریم خصوصی آنها را حفظ کنید
هویت جنسیتی، یک موضوع شخصی است. مگر اینکه خودشان در جمعی خاص آن را آشکار کرده باشند، هرگز بدون اجازه درباره‌ی هویتشان با دیگران صحبت نکنید. در بسیاری از جوامع، افشای هویت نان باینری می‌تواند افراد را در معرض تبعیض و آسیب قرار دهد.
۵. سوالات نامناسب نپرسید
پرسیدن سؤالاتی مانند “آیا دختر به دنیا آمدی یا پسر؟”، “چه زمانی فهمیدی که نان باینری هستی؟”، یا “برنامه‌ات برای آینده چیست؟” نه‌تنها ضروری نیست، بلکه ممکن است باعث ناراحتی شود. اگر می‌خواهید حمایتگر باشید، بیشتر شنونده باشید تا پرسشگر.
۶. به دیگران آموزش دهید
با به‌اشتراک‌گذاری منابع معتبر و آگاهی‌بخشی در محیط‌های مختلف، به درک بهتر جامعه نسبت به هویت‌های نان باینری کمک کنید. تشویق دیگران به استفاده از زبان بی‌طرف و فراگیر، گامی مؤثر برای پذیرش بیشتر است.
۷. از سیاست‌های ضدتبعیض حمایت کنید
حمایت از قوانین و سیاست‌هایی که شرایط زندگی، تحصیل و کار را برای افراد نان باینری راحت‌تر می‌کند، گامی مهم در جهت برابری است. این حمایت می‌تواند شامل امضا کردن دادخواست‌ها، شرکت در کمپین‌های آگاهی‌بخشی، یا همراهی در تغییر قوانین باشد.
۸. مهربان و حامی باشید
هویت جنسیتی یک فرد، معیار خوبی یا بدی او نیست. با افراد نان باینری همان‌گونه رفتار کنید که انتظار دارید دیگران با شما رفتار کنند: با احترام، مهربانی و بدون قضاوت. البته در عین حمایت، حریم شخصی آنها را رعایت کنید و از ورود به مرزهایشان خودداری کنید.
حالا که مشخص شد نان باینری چیست به سراغ یک پرسشنامه درباره هویت جنسی برویم.
هدف از این پرسشنامه کمک به شما برای تفکر عمیق‌تر درباره هویت جنسی‌تان است.
این پرسشنامه یک ابزار تشخیصی قطعی نیست و تنها خود شما می‌توانید هویت جنسی خود را تعیین کنید. در صورت بروز چالش‌های خاص با روانشناس خود مشورت کنید.
در ادامه برای هر یک از ۱۰ سوال زیر، پاسخ خود را بر مبنای مقیاس پنج گزینه‌ای انتخاب کنید:
سپس امتیازهای هر سوال را با هم جمع کنید.
سوالات پرسشنامه خودکاوی هویت جنسی
-
هویت قابل تعریف:
آیا احساس می‌کنید هویت جنسیتی شما به‌سادگی در قالب‌های سنتی مرد/زن قابل تعریف نیست؟
-
تناقض با قالب‌های سنتی:
آیا تجربه کرده‌اید که تعابیر جنسیتی استاندارد برای شما مناسب نباشند؟
-
بیان آزاد:
آیا تمایل دارید هویت جنسیتی خود را بدون محدودیت‌های قالب‌های دودویی بیان کنید؟
-
اصطلاحات متنوع:
آیا دوست دارید از اصطلاحات و تعاریف متنوعی برای بیان هویت خود استفاده کنید؟
-
مقاومت در برابر انتظارات:
آیا احساس می‌کنید که انتظارات جامعه درباره‌ی نقش‌های جنسیتی، بر شما تأثیر منفی گذاشته است؟
-
جستجوی نوآورانه:
آیا به ایده‌ی کاوش در مورد هویت‌های جنسیتی غیرسنتی علاقه‌مند هستید؟
-
فراتر از دودویی:
آیا خود را به عنوان فردی می‌بینید که از چارچوب‌های دودویی جنسیتی فراتر رفته است؟
-
سیالیت هویت:
آیا معتقدید که هویت جنسیتی یک مفهوم سیال و پویا است که می‌تواند تغییر کند؟
-
فشارهای اجتماعی:
آیا در مواجهه با انتظارات و فشارهای جامعه نسبت به هویت جنسیتی، احساس محدودیت می‌کنید؟
-
اشتراک‌گذاری تجربیات:
آیا دوست دارید تجربیات و دیدگاه‌های خود درباره‌ی جنسیت را به اشتراک بگذارید و در گفت‌وگوهای مربوط به این موضوع شرکت کنید؟
تفسیر نتایج
-
۰ تا ۱۵ امتیاز:
ممکن است هویت شما بیشتر در چارچوب‌های دودویی قرار گیرد. این بدان معنا نیست که نمی‌توانید به مرور زمان به تجربیات جدید روی آورید، بلکه در حال حاضر احساس راحتی بیشتری با تعاریف سنتی دارید.
-
۱۶ تا ۳۰ امتیاز:
احتمالاً شما درگیر یک فرآیند کشف هویت هستید؛ جایی که بعضی از جنبه‌های شخصیت شما از قالب‌های سنتی فاصله دارد و برخی دیگر در آن حضور دارند. این مرحله می‌تواند شروعی برای بررسی‌های عمیق‌تر باشد. برای بررسی این مورد حتما از همراه یک روانشناس کمک بگیرید.
-
۳۱ تا ۴۰ امتیاز:
نتایج نشان می‌دهد که تمایل شما به پذیرش و بیان هویت‌های غیر دودویی بسیار بالا است. شما ممکن است بخواهید هویت خود را به عنوان نان باینری یا خارج از دودویی تعریف کنید. رای بررسی این مورد حتما از همراه یک روانشناس کمک بگیرید.
کلام آخر
با تصدیق و تأیید انواع هویت‌های جنسیتی از جمله شخصیت کوئیر یا غیر باینری، فضایی برای ظهور تنوع جنسیتی و آرامش زندگی افرادی فراهم می‌کنیم که با تفاوت‌های بیولوژیکی متولد شده‌اند و به‌اندازه ما سهمی از این جهان دارند. فراموش نکنید هریک از ما نقش مهمی در تضمین امنیت و حمایت از این افراد ایفا می‌کنیم و نگاه ما به آنها تا حد زیادی نگاه اطرافیانمان را شکل می‌دهد.
شما بگویید
شما چه اطلاعات دیگری درباره شخصیت نان باینری دارید؟ اگر تا‌به‌حال تجربه تعامل با این گروه از افراد را داشته‌اید، منتظر شنیدن تجربه‌های ارزشمندتان هستیم. شاید بتوانیم در کنار هم تجربه زندگی در این جهان را برای این افراد راحت‌تر کنیم.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر