ریزش مو بر اثر استرس: دلایل، تشدید کننده‌ها، درمان‌ها

ریزش مو از مشکلات شایعی است که دلایل بسیار متنوعی می‌تواند داشته باشد. استرس یکی از عوامل کلیدی است که ممکن است باعث ریزش مو شود یا آن را تشدید کند. در این یادداشت، به بررسی علمی این پدیده، روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.

گام اول: تشخیص صحیح علت ریزش مو

هنگامی که فردی با شکایت از ریزش مو به متخصص پوست و مو مراجعه می‌کند، اولین و مهم‌ترین قدم، تشخیص دقیق علت آن است. این فرآیند تشخیصی از چند مرحله تشکیل شده:

• شرح حال دقیق پزشکی: پزشک سوالاتی در مورد زمان شروع ریزش، شدت آن، سبک زندگی، رژیم غذایی و فشارهای روحی و جسمی اخیر می‌پرسد.
• سابقه بیماری: بررسی بیماری‌های گذشته و فعلی، به‌خصوص بیماری‌های خودایمنی، اختلالات تیروئید و کم‌خونی.
• سابقه مصرف دارو: مصرف برخی داروها دارای عوارض جانبی از جمله ریزش مو است.
• معاینه فیزیکی مو و پوست سر: پزشک وضعیت موها (نازکی یا کلفتی)، الگوی ریزش و سلامت پوست سر را بررسی می‌کند. وجود یا عدم وجود اسکار (جای زخم) در نواحی ریزش بسیار مهم است؛ زیرا ریزش موی اسکارگذار درمان متفاوتی دارد.
• سابقه خانوادگی و ژنتیک: بررسی الگوی ریزش مو در اعضای خانواده می‌تواند به تشخیص ریزش موی آندروژنتیک (ارثی) کمک کند.

در برخی موارد، برای رسیدن به تشخیص قطعی، ممکن است نیاز به اقدامات تکمیلی باشد:

• آزمایش خون: برای بررسی کمبودهای احتمالی مانند فریتین، ویتامین D، ویتامین C، ویتامین B12، زینک (روی) و همچنین عملکرد غده تیروئید.
• بیوپسی (نمونه‌برداری) از پوست سر: در موارد پیچیده‌تر، پزشک ممکن است قطعه بسیار کوچکی از پوست (پانچ ۳ میلیمتری) سر را برای تحلیل آسیب‌شناسی بردارد تا علت دقیق ریزش در سطح سلولی مشخص شود.

«تلوژن افلوویوم»: شایع‌ترین نوع ریزش مو بر اثر استرس

یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع ریزش موی مرتبط با استرس، «تلوژن افلوویوم» (Telogen Effluvium) نام دارد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که یک استرس یا شوک شدید به بدن وارد می‌شود.

منظور از استرس شدید چیست؟

• شوک‌های عاطفی و روانی: هر نوع شوک احساسی و عاطفی که شدید و ناگهانی باشد.
• استرس‌های جسمی: بیماری‌های شدید و تب‌دار (مانند آنفولانزا یا کووید-۱۹)، جراحی‌های بزرگ و بیهوشی و زایمان.
• تغییرات شدید در سبک زندگی: کاهش وزن سریع و غیراصولی، رژیم‌های غذایی بسیار محدودکننده یا تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی.

مکانیسم «تلوژن افلوویوم»

در حالت عادی، حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد موهای سر در فاز رشد فعال به نام «آناژن» (Anagen) قرار دارند. استرس شدید باعث می‌شود تعداد زیادی از این موها به‌طور ناگهانی و پیش از موعد وارد فاز استراحت یا «تلوژن» (Telogen) شوند. حدود ۱ الی ۳ ماه پس از واقعه‌ای که منجر به استرس شدید می‌شود، این موها که دیگر رشد نمی‌کنند، شروع به ریزش می‌کنند. به همین دلیل فرد متوجه ریزش موی گسترده و ناگهانی هنگام شانه‌زدن یا حمام‌کردن می‌شود.

• «تلوژن افلوویوم» حاد: این نوع ریزش معمولاً موقتی است و پس از برطرف‌شدن عامل استرس‌زا، طی ۶ الی ۹ ماه به خودی خود بهبود می‌یابد و موها مجدداً رشد می‌کنند.
• «تلوژن افلوویوم» مزمن: اگر عامل استرس‌زا به‌طور مداوم ادامه داشته باشد یا بدن به دلایل دیگری نتواند به چرخه رشد طبیعی بازگردد، ریزش مو ممکن است بیش از ۶ ماه طول بکشد. این وضعیت در زنان میانسال شایع‌تر است.

درمان «تلوژن افلوویوم»

این نوع ریزش مو در بسیاری از موارد خودبه‌خود متوقف می‌شود، اما برای تسریع روند بهبودی و تقویت موهای جدید، می‌توان از روش‌های درمانی زیر بهره برد:

• مزوتراپی: تزریق مستقیم ویتامین‌ها، مواد معدنی و فاکتورهای رشد به لایه میانی پوست سر (مزودرم) برای تغذیه فولیکول‌های مو.
• هِیر فیلر(Hair Filler): هیر فیلر حاوی هیالورونیک اسید، پنتاپتید و دکاپپتید است، برای تقویت ساقه و ریشه مو و کاهش سرعت ریزش.
• مکمل‌های غذایی: مصرف مکمل‌های حاوی بیوتین، آهن، زینک و ویتامین D پس از تایید کمبود آن‌ها در آزمایش خون.

استرس و فعال شدن ریزش مو سکه‌ای

استرس همچنین می‌تواند باعث تشدید برخی بیماری‌های التهابی پوست و مو شود، از جمله:

ریزش موی سکه‌ای (Alopecia Areata): این بیماری یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به فولیکول‌های مو حمله کرده و باعث ایجاد لکه‌های گرد و خالی از مو در سر، ریش یا سایر نقاط بدن می‌شود. استرس شدید یکی از شناخته‌شده‌ترین عوامل محرک برای شروع یا تشدید این بیماری است.

درمان: در این موارد، مراجعه به متخصص ضروری است. درمان‌های رایج شامل تزریق موضعی و محدود استروئیدها (کورتون) در ناحیه ریزش برای کنترل التهاب و تحریک رشد مجدد مو می‌شود.

نکات کلیدی و توصیه‌های نهایی درباره درمان ریزش مو بر اثر استرس

۱. تشخیص حرفه‌ای: از خوددرمانی پرهیز کنید. اولین قدم همیشه مراجعه به پزشک متخصص برای یافتن علت اصلی ریزش مو است.

۲. مدیریت استرس: یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس، مانند مدیتیشن، یوگا، ورزش منظم و مشاوره روانشناسی، می‌تواند نقش مهمی در کنترل ریزش موی ناشی از استرس داشته باشد.

۳. صبر و پیگیری: درمان‌های ریزش مو زمان‌بر هستند. برای مشاهده نتایج، باید صبور باشید و برنامه درمانی خود را با دقت دنبال کنید.