کودکان عاشق فناوری هستند. حالا هم که پای هوش مصنوعی به زندگی آدم‌ها، با هر سن و سالی باز شده. انواع ابزارها و اسباب‌بازی‌ها، به هوش مصنوعی مجهز شده‌اند و دیگر نمی‌توان جلوی این ادغام فناوری با زندگی روزمره را گرفت.
این روزها، سر و کله هوش مصنوعی در همه جا پیدا می‌شود. هوش مصنوعی در حال تبدیل شدن به بخش مهمی از زندگی روزمره ماست و کودکان نیز از این امر مستثنی نیستند. حتی هوش مصنوعی جای روانشناس ما را گرفته است!
برنامه‌های آموزشی بچه‌ها و اسباب‌بازی‌های تعاملی‌شان، با هوش مصنوعی کار می‌کنند و دستیارهای صوتی مانند الکسا و سیری همیشه در کنارشان هستند. بچه‌ها بدون اینکه متوجه شوند، تعامل زیادی با هوش مصنوعی دارند. قطعاً هوش مصنوعی راه‌های جدید، موثر و هیجان‌انگیزی برای بازی و یادگیری، پیش روی کودکان می‌گذارد؛ اما این موضوع، از نگرانی فزاینده والدین آن‌ها نمی‌کاهد. آیا استفاده کودکان از هوش مصنوعی بدون خطر است؟
۵ نقطه تعامل کودکان با هوش مصنوعی
حتماً تعجب می‌کنید که بدانید هوش مصنوعی تا چه حد در جنبه‌های مختلف زندگی کودکان ادغام شده است. کودکان به صورت روزانه، در پنج موقعیت با هوش مصنوعی تعامل برقرار می‌کنند:
۱- اپلیکیشن‌های آموزشی:
بسیاری از اپلیکیشن‌های آموزشی با هدف شخصی‌سازی تجربه استفاده افراد، از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. برای مثال، ممکن است یک اپلیکیشن با توجه به نحوه پیشرفت یا چالش کودک با یک مفهوم خاص، تمرین اضافی برای فهم بهتر آن موضوع ارائه کند در حالی که از موضوعاتی که به خوبی جا افتاده، سریع‌تر عبور کند.
۲- اسباب‌بازی‌های هوشمند:
اسباب‌بازی‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به صدای کودک پاسخ دهند، ترجیحات او را به خاطر بسپارند و حتی گفتگوهای ساده‌ای با وی داشته باشند. استفاده از این اسباب‌بازی‌ها، بازی کردن را برای کودک، تعاملی‌تر و جذاب‌تر می‌کند. با این حال، بچه‌ها ممکن است به آن‌ها وابسته شوند و حس کنند با یک دوست واقعی در ارتباط هستند.
۳- دستیارهای صوتی:
بچه‌ها معمولاً از دستگاه‌های تجهیز شده به صدا (مانند الکسا یا دستیار صوتی گوگل) برای پرسیدن سوال، پخش موسیقی یا حتی کمک در حل تکالیف استفاده می‌کنند. دستیارهای صوتی قادرند پاسخی سریع ارائه دهند یا دستگاه‌های هوشمند موجود در خانه را کنترل کنند. این کارها برای کودکان، بسیار جذاب به نظر می‌رسند.
۴- برنامه‌های آموزشی تطبیق‌پذیر:
در برخی مدارس، از هوش مصنوعی برای آموزش به دانش‌آموزان استفاده می‌شود. برخی ممکن است درسی را سریع‌تر یاد بگیرند و برخی آهسته‌تر. بنابراین، این نوع برنامه‌ها، با سرعت یادگیری کودک هماهنگ می‌شوند.
۵- بازی‌های مبتنی بر هوش مصنوعی:
هوش مصنوعی در بازی‌های ویدئویی، به ساخت دشمنان باهوش‌تر، ایجاد دنیایی واقع‌گراتر و حتی تجربه بازی سازگارتری کمک می‌کند که مطابق نوع بازی کودک، تنظیم شده است. بازی‌هایی مانند ماینکرفت و روبلوکس، با هدف ارائه روش‌های بی‌شماری برای خلاق‌بودن و حل مسائل، از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند.
فواید هوش مصنوعی برای کودکان
مزایای هوش مصنوعی، غیر قابل انکار است. هوش مصنوعی، فرصت‌های بی‌نظیری برای تجربه‌های مختلف، پیش روی کودکان قرار می‌دهد. اگر هوش مصنوعی به درستی استفاده شود، می‌تواند به صورت شخصی‌سازی شده و کاملاً سرگرم‌کننده، مفاهیم جدیدی به کودکان آموزش دهد. همچنین، کودکان را به خلاق‌بودن تشویق کند، مهارت‌های اساسی به آن‌ها بیاموزد و به کودکان دارای شرایط خاص و استثنائی، فرصت یادگیری بدهد.
دکتر کریس موزانیک، روانشناس بالینی در کالیفرنیا است. به گفته او، یکی از مزایای بالقوه هوش مصنوعی برای کودکان، ایجاد فرصتی برای کشف ناشناخته‌هاست. او می‌گوید: «کودکان تا حد زیادی، ارتباط خود با محیط طبیعی را از دست داده و آن را با صفحه‌های نمایش جایگزین کرده‌اند. این موضوع، به شکل‌های زیادی، برایشان هزینه داشته است. این در حالی است که کمبود فرصت برای کاوش در دنیای واقعی، در بلند مدت، آسیب‌های زیادی دارد.»
یادگیری از طریق تجربه ریسک‌های کوچک در محیطی امن، مفاهیم مهمی به کودکان می‌آموزد. در ادامه، فواید دیگر هوش مصنوعی برای کودکان را بررسی می‌کنیم:
- یادگیری شخصی‌سازی شده: ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند درس‌ها را متناسب با نیازهای خاص هر کودک تنظیم کنند و به آن‌ها اجازه دهند با سرعت خودشان پیش بروند. این تجربه می‌تواند به ویژه برای کودکانی مفید باشد که با روش‌های سنتی آموزش، مشکل دارند.
- توسعه مهارت‌ها: بسیاری از اپلیکیشن‌ها و اسباب‌بازی‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به صورت بازی‌های تعاملی طراحی شده‌اند تا مهارت‌های مهم را به کودکان آموزش دهند؛ مهارت‌هایی مانند کدنویسی، حل مسئله و حتی تقویت هوش هیجانی.
- آموزش در دسترس: هوش مصنوعی می‌تواند موانع یادگیری را از میان بردارد. کودکان معلول می‌توانند از ابزارهای هوش مصنوعی برای خواندن، نوشتن یا حتی برقراری ارتباط استفاده کنند.
- پرورش خلاقیت: ابزارهایی مانند DALL-E می‌توانند الهام‌بخش کودکان باشند و قوه تخیل آن‌ها را فعال کنند. برای مثال، با تولید آثار هنری یا ایده‌هایی، تنها با استفاده از دستورهای متنی بسیار ساده.
آیا هوش مصنوعی برای کودکان امن است؟
با هوش مصنوعی، درست باید مانند هر چیز جدید دیگری برخورد کرد؛ باید مزایا و چالش‌های بالقوه آن را بشناسیم و از آن در راه درست استفاده کنیم. هوش مصنوعی علاوه‌بر مزایایش، نگرانی‌هایی در حوزه حریم خصوصی، امنیت و تأثیر بلندمدت بر رشد هیجانی، اجتماعی و ذهنی کودکان ایجاد کرده است.
دکتر موزانیک می‌گوید اولین قدم این است که نحوه استفاده کودکان از هوش مصنوعی را کشف کرده و روش‌هایی برای کنترل استفاده و محافظت از آن‌ها ایجاد کنیم.
منظورمان این نیست که استفاده از هوش مصنوعی را به طور کلی برای کودکان ممنوع کنید. اما باید استفاده کودکان از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی را تحت نظارت بگیرید. همچنین، باید همواره پیشرفت فناوری را زیر نظر داشته باشید؛ چرا که ممکن است این پیشرفت‌ها، زندگی کودکان شما را هم تحت تأثیر قرار دهد. در ادامه، ۶ نگرانی امنیتی درباره استفاده کودکان از هوش مصنوعی را مرور می‌کنیم.
خطرات هوش مصنوعی برای کودکان
۱- مخاطرات حریم خصوصی
بسیاری از ابزارهای هوش مصنوعی، داده‌های کاربران را جمع‌آوری می‌کنند. اپلیکیشن‌ها، اسباب‌بازی‌های هوشمند و دستیارهای صورتی، اغلب گفته‌ها یا کارهای کودکان ما را دنبال می‌کنند. این موضوع، نگرانی‌هایی درباره محل نگهداری و استفاده از داده‌ها ایجاد می‌کند.
۲- وابستگی بیش از حد به تکنولوژی
هوش مصنوعی هر روز، بیشتر در زندگی رومزه همه ما ادغام می‌شود. این حضور گسترده، ممکن است باعث وابستگی بیش از حد کودکان به تکنولوژی شود. برای مثال، وقتی به دنبال پاسخ مسئله‌ای هستند، به جای تفکر نقادانه یا تعامل‌های واقعی، به هوش مصنوعی روی می‌آورند. این موضوع در درازمدت می‌تواند رشد مهارت حل مسئله و دیگر مهارت‌های تفکر نقادانه را با مشکل مواجه کند.
۳- مواجهه با محتوای نامناسب
اکثر پلتفرم‌های هوش مصنوعی طوری طراحی می‌شوند که مناسب استفاده کودکان هم باشند. با این حال، باز هم ممکن است پای محتواهای نامناسب، به برخی برنامه‌ها باز شود. بدون نظارت صحیح بر استفاده کودکان از اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی، ممکن است آن‌ها چیزهایی را تماشا کنند یا با مسائلی مواجه شوند که مخاطرات زیادی برای آن‌ها خواهد داشت.
۴- تأثیر بر رشد عاطفی
تعامل با هوش مصنوعی و به خصوص دستیارهای صوتی یا اسباب‌بازی‌های تعاملی، فرصت کودکان در ایجاد مهارت‌های اجتماعی زندگی واقعی را محدود می‌کند. برخی از برنامه‌ها یا اسباب‌بازی‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، واکنش‌های احساسی و هیجانی صحیح را به کودکان نمی‌آموزند و می‌توانند بر نحوه درک و شناخت عواطف تأثیر بگذارند.
۵- مدت زمان استفاده از صفحه نمایش و نگرانی‌های سلامتی
استفاده طولانی‌مدت از ابزارهای هوش مصنوعی، درست مانند استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها، باعث بروز مشکلاتی مانند خستگی چشم، اختلال در خواب و کاهش فعالیت فیزیکی می‌شود. اگر این مسائل کنترل نشوند، به مشکلات فیزیکی و روانی منجر می‌شوند.
۶- وجود خطاهای شناختی در سیستم‌های هوش مصنوعی
محتواهای بسیار وسیع و بدون نظارتی در سرتاسر اینترنت وجود دارد. هوش مصنوعی هم با همین داده‌های اینترنتی آموزش داده می‌شود. همین موضوع، احتمال سوگیری هوش مصنوعی را افزایش می‌دهد. برای مثال، ممکن است هوش مصنوعی، عقاید کلیشه‌ای و اطلاعات نادرست به کودکان منتقل کند. پس بچه‌ها باید بدانند که پاسخ‌های هوش مصنوعی چطور حاضر می‌شوند و ممکن است خطاهایی در آن‌ها وجود داشته باشد.
آیا هوش مصنوعی را باید در دسترس کودکان بگذاریم؟
در دنیای امروز، دیگر نمی‌توان جلوی استفاده کودکان را از هوش مصنوعی گرفت. همه چیز با هوش مصنوعی ادغام شده و تکنولوژی با زندگی روزمره ما گره خورده است. در چنین فضایی، تنها می‌توانیم استفاده کودکان از هوش مصنوعی را نظارت و کنترل کنیم. در مقالات بعدی، از روش‌های محافظت کودکان در برابر هوش مصنوعی خواهیم گفت.
۱- هوش مصنوعی چه تأثیری بر کودکان دارد؟
هوش مصنوعی دارای اثرات مثبت و منفی بر کودکان است. کودکان با استفاده از هوش مصنوعی، انواع مفاهیم و مهارت‌ها را خیلی خوب و سرگرم‌کننده یاد می‌گیرند. از مزیت‌های برنامه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی این است که مختص نیاز هر فرد، شخصی‌سازی می‌شود.
از معایب استفاده کودکان از هوش مصنوعی، باید به نگرانی‌های امنیتی، جلوگیری از رشد عاطفی و وابستگی بیش از حد به تکنولوژی اشاره کنیم که فرصت آن‌ها برای ارتباطات واقعی و معنادار را کاهش می‌دهد. استفاده متعادل از هوش مصنوعی و تعامل در دنیای واقعی، برای کاهش اثرات منفی این فناوری جدید بر کودکان ضروری است.
۲- هوش مصنوعی چه فواید و خطراتی برای کودکان دارد؟
مزایای هوش مصنوعی برای کودکان عبارتند از:
- آموزش شخصی‌سازی شده: این نوع آموزش، فرایند یادگیری را برای کودک، موثرتر و لذتبخش می‌کند.
- افزایش دسترس‌پذیری: هوش مصنوعی، آموزش را در اختیار افراد با شرایط خاص نیز قرار می‌دهد. همچنین، با امکاناتی مانند تبدیل گفتار به نوشتار و برنامه‌های یادگیری تطبیق‌پذیر، راه‌های دسترسی به فناوری را افزایش می‌دهد.
- تقویت خلاقیت: اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی امکان طراحی، نوآوری و آزمایش‌های مختلف را بر اساس ایده‌های کودکان فراهم می‌کنند.
معایب هوش مصنوعی برای کودکان عبارتند از:
- مخاطرات امنیتی: بسیاری از اپلیکیشن‌های کودکانه مبتنی بر هوش مصنوعی، داده‌های کاربران را جمع‌آوری می‌کنند.
- وابستگی: ممکن است کودکان، برای پاسخ به پرسش‌های متعدد خود یا سرگرم‌شدن، بیش از حد به هوش مصنوعی رجوع کنند. این کار، بر توانایی تفکر نقادانه و تعامل با دنیای واقعی تأثیر می‌گذارد.
- دسترسی به محتوای نامناسب: اگر استفاده کودکان از هوش مصنوعی تحت نظارت دقیق والدین نباشد، ممکن است آن‌ها با محتواهای نامناسب یا مخاطره‌آمیز مواجه شوند.
- فقدان مهارت‌های عاطفی: برنامه‌های هوش مصنوعی که مورد استفاده کودکان قرار می‌گیرند، ممکن است به آن‌ها مهارت‌های اجتماعی مورد نیاز را نیاموزند. در واقع، ممکن است این برنامه‌ها، تنها بر اهدافی مانند سرگرمی متمرکز باشند که مهارت‌های اجتماعی درست را به کودکان نمایش نمی‌دهند.
۳- هوش مصنوعی چطور به آموزش کودکان دارای نیازهای خاص کمک می‌کند؟
هوش مصنوعی می‌تواند در مبحث آموزش کودکانی که شرایط خاصی دارند، بسیار مفید واقع شود و ابزارهایی در اختیار آن‌ها قرار دهد که با چالش‌های هر شخص به طور ویژه، منطبق شود. اپلیکیشن‌های مبتنی بر هوش مصنوعی قادرند درس‌های ارائه‌شده را بر اساس سرعت یادگیری کودک شخصی‌سازی کنند. به این ترتیب، کودکانی که با شیوه‌های آموزش سنتی چالش دارند، می‌توانند مفاهیم ضروری را مانند هر کودک دیگری فرا بگیرند.
کودکانی که مبتلا به اختلال در خواندن یا نارساخوانی هستند، می‌توانند به راحتی از هوش مصنوعی برای روخوانی اپلیکیشن‌هایی استفاده کنند که متن، فونت یا رنگ در آن‌ها قابل تغییر دادن است. ابزارهای تبدیل گفتار به متن نیز می‌تواند به کودکانی کمک کند که در رونویسی یا تایپ کردن مشکل دارند. قابلیت تشخیص صدا هم برای کودکانی که مشکل تعامل زبانی دارند، مفید است.
هوش مصنوعی در نظم‌بخشی و ساختاردهی به یادگیری کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD) و اوتیسم نیز اثربخش است. این کودکان می‌توانند با راهنمایی پله به پله هوش مصنوعی، تمرکز خود را روی فرایند یادگیری حفظ کنند. ابزارهای دسترس‌پذیری مبتنی بر هوش مصنوعی در کلاس درس نیز با کودک همراه می‌شوند و ارتباط زنده‌ای با او حفظ می‌کنند تا هر کودک بتواند فرصت یادگیری را به شکل خاص خودش تجربه کند.
منبع: calm
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر
مهم‌ترین و سخت‌ترین وظیفه پدران و مادران تربیت فرزند است
تربیت کودکان شاد و سالم امروز، و انسان‌های موفق فردا